به گزارش تابناک اصفهان، در نیمه اول قرن 13 هجری قمری درست در همان زمانی که حکومت بی‌کفایت و بی‌عدالت ظل‌سلطان با هرج‌ومرج‌هایی که در آن زمان اصفهان را ناامن کرده بود، در دوران قاجاریه و حتی پیش از آن‌وقتی که هنرمندان انگیزه و رغبتی برای خلق آثاری هنری خود نداشتند؛ بنایی در اصفهان ساخته میشود که سبب آرامش و اتحاد در محله بیدآباد نصف‌جهان میشود.
بنایی که در زمان خود بی‌نظیر بود و سومین مسجد جامع اصفهان به شمار میرفت، بنای باشکوه مسجد سید به احترام سازنده آن یعنی سید محمدباقر شفتی معروف شد، بنایی که با کاشی‌کاری بی‌نظیر خود در زمان قاجاریه در تاریخ هنر ایران به ثبت رسید.
علیرضا جعفری‌زند کارشناس میراث فرهنگی درباره هنر کاشی‌کاری این بنای تاریخی به تسنیم گفت: کاشی‌کاری‌های مسجد سید یکی از زیباترین و بهترین کاشی‌کاری‌ها در عهد قاجار است و یکی از عناصری که این بنا را نسبت به سایر بناهای تاریخی منحصربه‌فرد می‌کند، کاشی‌کاری آن است.
ریزش کاشی‌های مسجد سید جزء تار و پود آن شده است
اما با تمام این توصیفات و پیشینه، مدتی است که این شاهکار هنری دوران قاجاریه دچار بی‌توجهی از سوی نهادهای مربوطه شده و هر روز آسیب‌هایی که بر آن وارد میشود، به عادت تبدیل و جزئی از تاروپود این بنای تاریخی شده است.
این بنای باشکوه شاهد ریزش کاشی‌کاری بی‌نظیری است که هر روز به تعداد آن‌ها اضافه میشود؛ کاشی‌کاری‌هایی که توسط نواده سید محمدباقر شفتی، حاج سید محمدباقر انجام شده است، هنری که بخشی از هویت نه تنها اصفهان بلکه هنر ایران را به نمایش می‌گذارد، در اوج بی‌تفاوتی در حال ریزش بوده و البته مشخص نیست پس از ریزش چه بلایی بر سر آن می‌آید؟
چشممان روشن! کاشی‌هایی که به سرقت هم می‌رود!
مدتی است که چشممان روشن به قضیه‌ای دیگر هم شده و آن کاشی‌هایی است که از مسجد سید به سرقت می‌رود، در واقع ریزش‌هایی که در عکس می‌بینید یا به صورت عمد یا به شکل دیگر یکی یکی از بدنه این مسجد تاریخی در حال جدا شدن است.
کاشی‌هایی با سابقه تاریخی و هویت هنری هر روز از تعداد آن‌ها کم میشود و تنها از آن صفحه‌ای خاکی‌رنگ بر جای گذاشته و این جای خالی برای گردشگران خارجی که برای بازدید از آثار تاریخی به اصفهان سفر می‌کنند مناسب نیست.
مدیرکل اوقاف اصفهان: از کاشی‌های به سرقت رفته و یا افتاده خبری ندارم!
حجت‌الاسلام والمسلمین رضا صادقی مدیرکل اوقاف اصفهان از اینکه در این مورد با او تماس گرفتیم شاکی شد و به تسنیم گفت: من نمی‌دانم چرا هر وقت که صحبت مساجد تاریخی میشود، همه خبرنگاران سراغ اوقاف می‌آیند؟
وی افزود: مرمت و نگهداری این مساجد چون تاریخی است با میراث فرهنگی است و نکته بعدی اینکه تمام مساجد در جهان همه چه مسجد بزرگ و چه مسجد کوچک موقوفه هستند.
مدیرکل اوقاف اصفهان تصریح کرد: من از کاشی‌های افتاده هیچ خبری ندارم و اینکه به سرقت رفته را نمی‌دانم، اما حفظ این‌گونه ابنیه‌ها با میراث فرهنگی است.
صادقی بیان کرد: مسجد سید هزینه‌های بالایی دارد و کار آسانی نیست و حمایت دولت را می‌طلبد و نه تنها مسجد سید بلکه مساجد دیگر تاریخی برای مرمت نیاز به اعتبار دارد که برای مرمت آن به اوقاف بودجه‌ای در اختیار قرار نمی‌دهند.
مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان: بعید می‌دانم کاشی‌های مسجد سید به سرقت رفته باشد
مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان از اینکه کاشی‌ها به سرقت رفته باشد یا نه نظری دیگر داد، به تسنیم گفت: بعید می‌دانم که کاشی‌ها به سرقت رفته باشد؛ در کل میراث فرهنگی برای نگهداری بناهای تاریخی برنامه‌های زیادی دارد، اما تعداد زیادی آثار وجود دارد برخی آثار را به صورت مستقیم مدیریت می‌کنیم برخی موقوفه است و برخی هم مالکیت خصوصی دارد که هر کدام مکانیزم خاص خود را می‌طلبد.
وی تصریح کرد: برای مراقبت و حفاظت هر اثری که ثبت ملی و یا دارای ارزش تاریخی باشد ناگزیرند از قوانین و مقررات میراث فرهنگی تبعیت کنند.
اللهیاری با اشاره به نحوه نگهداری این‌گونه بناها گفت: به هر حال بناهایی که در تملک اوقاف است و از آن بهره‌برداری می‌کنند باید آن را هم نگهداری کنند و ما نیز به آن‌ها کمک می‌کنیم.
جای خالی کاشی‌ها مشکوک است
جعفری‌زند کارشناس میراث فرهنگی در مورد کاشی‌های بنای تاریخی مسجد سید و اینکه هر روز به جای خالی آن‌ها اضافه میشود به تسنیم گفت: اینکه کاشی‌های قدیمی و تاریخی جای آن‌ها خالی میشود از نظر من مشکوک است؛ زیرا این فضا کاملاً در معرض دید است و تمام اطرافش به خیابان منتهی میشود اگر در کوچه و پس کوچه، جای متروکه و خلوت بود جای این گمان میرفت که بله به سرقت رفتن آن طبیعی است.
وی تصریح کرد: از این نظر می‌گویم مشکوک است که وقتی از نزدیک به بازدید این جای کاشی‌ها رفتم، دیدم که به آسانی کنده نشده و کاملا مشخص است که با ابزار به سرقت رفته است، برخی مواقع کاشی تبله کرده و ریزش پیدا می‌کند اما حالا متأسفانه جای آن‌ها خالی مانده است.
این کارشناس میراث فرهنگی به بازسازی و مرمت غیراصولی این بنا که در گذشته بر روی آن انجام شده نیز اشاره کرد و گفت: مسجد سید مشکلات دیگری هم داشته که متأسفانه به دلیل مرمت‌های غیراصولی و خودسرانه به این مسجد صدمه وارد کرده و اگر هر شخصی از این بنا بازدید کند این مسئله را به‌وضوح می‌بیند.
وی گفت: این مرمت‌های غیراصولی از سوی هیئت‌امنای مسجد انجام شده و این مسجد باید آسیب‌شناسی شود، چه از لحاظ سازه و چه از لحاظ کاشی‌کاری چون وقتی کاشی فرو می‌ریزد دلیل آن تنها سست‌بودن نصب کاشی نیست و خیلی وقت‌ها نشست دیوارها و پی‌ها است که سبب ریزش کاشی میشود.
جعفری‌زند در مورد نحوه نگهداری این بنای تاریخی و موقوفه‌ای اظهار داشت: به نظر من چون مسجد سید در اختیار اوقاف قرار دارد باید اوقاف بر روی آن نظارت کند.
رنگ‌کاری دیوار شبستان!
از سوی دیگر مرمت‌های غیر اصولی که در بنا انجام شده، سبب آسیب به مسجد سید شده و از سوی دیگر نگهداری بنا نیز باید مورد توجه قرارگیرد، همانطور که در تصویر دیده میشود دیوار شبستان مسجد با رنگ پوشیده شده که خود به دلیل مواد شیمیایی به بنا صدمه می‌زند.
جعفری زندی در مورد مرمت‌های غیر اصولی گفت: باید مرمت‌ها اصولی و زیر‌نظر متخصص باشد، امروزه بسیاری به عنوان متخصص در حال مرمت آثار تاریخی هستند و اگر این مرمت‌های غیر حرفه‌ای انجام نگیرد بهتر از این است که مرمت‌های ناشیانه سبب آسیب شده و این بنای تاریخی از میان برود.
اللهیاری با اشاره به مرمت‌هایی که صورت می‌گیرد بیان کرد: مرمت‌ها باید با ضوابط باشد و هر گونه طرح مرمتی در ابنیه تاریخی به شرطی که طرحش به تائیدیه میراث فرهنگی برسد باید رعایت شود.
با توجه به اینکه اصفهان در دل خود بناهای تاریخی بسیاری دارد اما به برخی مکان‌ها توجهی که در خور آن است نمی‌شود و مسجد سید نیز با توجه به ویژگی‌های منحصر به فردی که دارد به همین گونه است.
جعفری زندی یکی از دلایل عدم توجه به بنای مسجد سید را بسته‌بودن درب آن دانست و گفت: بر این بنا تبلیغات کمی شده و اغلب مواقع درب بسته و هیچ تور و گردشگری نمی‌تواند از آن بازدید کند و چیزی برای آن تعریف نشده که یک بازدید کننده به عنوان بنای تاریخی از آن بازدید کند در حالی که اگر مرمت و تبلیغ شود به دلیل جاذبه‌های خاص خود حتما بازدید کننده هم دارد.
دو نهادی که هوای همدیگر را خیلی دارند
در گفت‌وگوهایی که با اوقاف اصفهان انجام شده و هم‌چنین با میراث فرهنگی، مدیریت راس هر 2 نهاد هوای همدیگر را داشتند.
پس از اینکه در مورد نگهداری بنای مسجد سید از حجت‌الاسلام صادقی پرسیدیم گفت: چون بنا تاریخی است با میراث فرهنگی است، اگر چه میراث فرهنگی هم با کمبود اعتبار روبه‌رو است و دستش خالی است و این نیاز جدی دولت را برای مرمت مساجد تاریخی می‌طلبد.
وقتی که اللهیاری هم در مورد اینکه بالاخره کدامیک باید نگهداری از این بنای تاریخی و موقوفه را تحت نظر داشته باشند محتاطانه‌تر از مدیرکل اوقاف گفت: با اوقاف اصفهان با مدیریت جدیدی که روی کار است، تعاملات خوبی داریم و در برخی ابنیه هم با هم برنامه داشته‌ایم و زمینه همکاری بر اساس مقررات در مرمت ابنیه و بقاع متبرکه هم اوقاف به نوعی ضوابط میراثی را پذیرفته است.
وی تصریح کرد: اوقاف اصولاً در بناهای موقوفه‌ای ورود دارد بناها درواقع در تملک اوقاف هستند و بهره‌بردار است باید در نگهداری آن‌هم برنامه‌ریزی داشته باشد ما هم کمک می‌کنیم.
سارقانی که از این کشمکش سود می‌برند
کاشی‌کاری‌های مسجد سید یکی از زیباترین و بهترین کاشی‌کاری‌ها در عهد قاجار است و یکی از عناصری که این بنا را نسبت به سایر بناهای تاریخی منحصربه‌فرد می‌کند کاشی‌کاری آن است.
اما حالا کاشی‌های تاریخی مسجد سید اصفهان در میان کشمکش‌های میراث فرهنگی و اوقاف مبنی بر اینکه هرکدام نگهداری بنا را محتاطانه بر عهده همدیگر می‌گذارند، فضایی ایجاد کرده که کاشی‌های تاریخی این بنا بدون نگهداری ویژه از دست سارقان در امان نباشد و هرروز بر تاراج هویت تاریخی و هنری ایران افزوده میشود.
منبع: تسنیم