اصفهان شهر مناره ها

به گزارش تابناک اصفهان، مناره های تاریخی شهر اصفهان یکی از هزاران جاذبه تاریخی و فرهنگی این شهر کهن است. مناره های که هر چند این روز ها در سایه برج ها و بنا های مسکونی شهر تا حدی شکوه گذشته خود را از دست داده اند وکمتر به چشم می آیند اما همچنان یاد آور بخش باشکوهی از معماری و هنر یان شهر تاریخی است.

مناره های که در گذر زمان هیچ گاه از چشم سیاحان و جهانگردان دور نمانده و آثارآنان ها به عنوان بخشی از معماری اصفهان به آن اشاره شده است. به سبب معماری خاص از مناره ها در دوران پیش و پس از اسلام به عنوان برج های دیده بانی و میل های راهنما برای مسافران استفاده می شد.


 مناره ها بنا های هستند که در قالب یک برج بلند و باریک که معمولا در کنار مساجد و بقاع متبرکه برای گفتن اذان از فراز آن ساخته می شوند . در گذشته مناره ها نقش میل راهنما در کنار جاده ها و ابتدای شهر ها و در کنار مساجد، کاروان سراها مدارس و دارالضیافه ( مهمان پذیر ها ) را داشتند.

این بنا ها به دلیل روشن کردن "آتش" بر فراز آنها برای راهنمایی مسافرانی که شب هنگام از راه های دور به طرف شهر می آمدند به مناره یا محل نور معروف شدند و برخی از منابع به آن میل هم می گویند. این سازه ها برای اصفهانی که در سه دوره تاریخی به عنوان پایتخت امپراطوری ایران انتخاب شده بود لازم بود تا برای راهنمای کاروانایان فکری اندیشه شود .


چرا که گرمای بیش از 50 درجه کویر اصفهان حرکت در روز را از کاروانیان گرفته و آنها مجبور بودند در شب هنگام حرکت نمایند. پس به جز علائم نجومی نیاز به میل های راهنما بود که در فواصل منظم در مسیر حرکت کاروانیان ساخته و مسیر عبور را برای آنها مشخص می کند و زمانی که کاروانیان به شهر می رسیدند با شمارش آتش مناره ها محل کاروان سرای محل اسکان خود را می یافتند. کلمه منار یا مناره به معنی جای نور و نار" آتش" است و در فرهنگ های لغت نیز به همین معنی است . منار ها یا هدف کاربری علایم راهنمایی در دوران قبل از اسلام شاخته شدند و قدیمی ترین مناره یا برج راهنمای موجود در ایران میل اژدها مربوط به دوره اشکانی در غرب نور آباد ممسنی است. در دوره اسلامی ساختن مناره ها در کنار مساجد و یا مقابر متداول شد. مناره ها ابتدا منفرد بودند و مصالح آنها از خشت بود و بعد ها با آجر همراه با تزئینات آجری و کتیبه شاخته شدند.


زیباترین مناره های زوجی ایران در زمان صفویه احداث شدند که مناره مسجد امام خمینی (ره) مسجد جامع عباسی و مناره های مدرسه چهار باغ ( مادر شاه ) از زیباترین نمونه های آن است.

مناره چهل دختران قدیمی ترین مناره اصفهان

مناره چهل دختران قدیمی ترین مناره اصفهان واقع در محله جویباره است. مناره ای با 40 متر ارتفاع که آجر عنصر اصلی و تزیئن کننده آن است . مناره چهل دختران از جمله مناره های دارای کتیبه می باشد که در این کتیبه آجری سال بنای آن را 501 ه.ق ذکر شده است اما دلیل نامگذاری آن نامعلوم است. در خصوص نام گذاری این مناره هم تفاسیر گوناگونی وجود دارد. این مناره در گذر زمان به دلیل وجود حالت ارتعاشی در آن همچنان مستحکم و استوار به جای مانده است.

مناره ساربان بلندترین مناره اصفهان

در نزدیکی مناره چهل دختران در محل جویباره مناره ساربان یکی از زیباترین مناره های سلجوقی قرار دارد . مناره ای که صرفا به منظور کاربری مناره بودن ساخته شده است . مناره ای با 54 متر ارتفاع که از دیدگاه تزئینات آجر کاری دارای هفت بخش متمایز می باشد . مناره ساربان فاقد کتیبه است ولی به لحاظ شکل ظاهری تاریخ بنای آن را اوایل سده پنجم ه. ق می دانند.

منارجنبان

آرامگاه شیخ عبدا... گارلادانی معروف به منارجنبان سال 716 ه.ق نوشته شده بر سنگ قبر سال ساخت بنا را نشان می دهد . لیکن مناره های بنا در ابتدای سده دوازدهم هجری پایان صفویه بر اصل بنا افزوده شده است . وجود دو درز در بین ساقه های هر مناره و پشت بام که در هر جهت برابر 3 سانتی متر است سبب می شود تا هر مناره بتواند به آسانی نوسان کرده و ضربه خود را به کل سازه آرامگاه وارد نماید. البته منارجنبان تنها بنای شگفت انگیز اصفهان با این ویژگی نیست بلکه همتای آن مناره های سر در مسجد اشترجان که تاریخ بنای آن نیز هم زمان با این بنای تاریخی است دارای این ویژگی است .

مناره مسجد علی ( ع)

در کنار مسجدی به همین نام واقع شده است . مناره مسجد علی بازمانده ای از مسجد سلجوقی به همین نام بوده است . مسجد سلجوقی در طول زمان از بین رفته و مسجد کنونی باز مانده از دوره صفویه است . مناره مسجد علی دارای بلندی 52 متر و شامل تزئینات آجر چینی ظریف و کاشی نوشته ای به رنگ فیروزه ای است . مناره مسجد علی جزءمناره هایی است که بعد از ساخت مسجد سلجوقی به اصل بنا اضافه شده است .

گنبد سلطان تخت آغا و دو مناره در دشت

دو مناره در دشت و آرامگاه سلطان بخت آغا واقع در محله دردشت اصفهان است .

دو بنای تاریخی از وزگاران آل مظفر که یکی آرامگاه سلطان بخت آغا از خاندان آل اینجو و همسر سلطان محمود آل مظفر است که سنگ قبر وی سال 769 هجری را نشان می دهد . مناره دردشت نیز بنایی با کاربری مدرسه یا کاروان سرایی از دوران مظفری بوده است که تنها سر درآن باقی مانده است و کاشی کاری به رنگ آبی لاجوردی و فیروزه ای آن را تزئین نموده است .

مناره های دارالضیافه

در خیابان کمال سر در بلندی با دو مناره از دوران آل مظفر ( قرن 8 ه.ق)بازمانده است . مناره های که بر اساس شواهد قسمت های بازمانده از کاروان سرایی ازآن دوران است . مناره هایی با 38 متر ارتفاع که دارای تزئینات ظریف کاشی کاری در قسمت های تاج مناره است. مناره دارالضیافه در کوچه سلطان سنجر واقع شده است. کوچه ای که خانه قدیمی علامه از خانه های تاریخی اصفهان نیز در آن قرار دارد.

گزارش: سمیه قنبری