بسیاری از کسانی که به پاسنگان می‌آیند، عزم کویرنوردی دارند. با این حال مسیری که برای رکاب زدن برای دوچرخه سواری در این مجموعه در نظر گرفته شده هم بسیار بی‌نظیر است.
به گزارش تابناک قم، از شهر قم که به سمت کاشان خارج می‌شوی، سنگ‌بری‌ها و دامداری‌ها و واحدهای تعمیر خودرو را رد می‌کنی تا به یک مسیر خاکی می‌رسی که در امتداد آن یک بنای زیبای آجری دیده می‌شود. به بنا که نزدیک می‌شوی، 2 آب انبار قدیمی یکی با قدمت 400 ساله و دیگری با قدمت 700 ساله توجهت را جلب می‌کند.
آب‌انبارهایی که این روزها به زباله‌دانی برای مرغداری‌ها و دامداری‌های اطراف تبدیل شده‌اند و تنشان خسته از گذر قرن‌ها و بی‌مهری آدمیان، شبیه ظرف‌های خالی ترک برداشته‌ای است که دیگر کسی رغبت نمی‌کند در آنها آب بنوشد. به دلیل وجود همین کاروانسرای دوران ایلخانی، عده‌ای معتقدند این کاروانسرا در همان دوران ایلخانی ساخته شده اما در دوران صفویه آن را بازسازی کرده‌اند.
از در چوبی بزرگ کاروانسرا که عبور کنی، گویا هیاهوی کاروانیان در 400 سال پیش به گوشت می‌رسد. حیاط مربعی بزرگ با حوضی فیروزه‌ای در وسط و اطراف پر از حجره‌های استراحت و غرفه‌های نگهداری چارپایان.
داخل هر کدام از غرفه‌ها که بروی، بوی گذشته مستت می‌کند. از سوراخ کوچکی که در سقف تعبیه شده نور مطبوعی داخل می‌آید. اما فضا تاریک و خنک است و دوست‌داشتنی. روبه‌روی هر جایگاه نگهداری شتر و اسب سکویی وجود دارد برای کاروانیان خسته که دمی بیاسایند و در عین حال مراقب دامشان نیز باشند. حمامی که گوشه غربی بنا تعبیه شده نشان‌دهنده اهمیت پاکیزگی در آن زمان بوده است. غرفه‌ها هر کدام بنا به نسبتی که با جهت نور آفتاب دارند، برای استفاده در وضعی از سال مناسب هستند. ایوان‌ها البته از جذابیت‌های بنا هستند که فضایی برای دورهمنشینی‌های همسفران محسوب می‌شده‌اند.
پاسنگان؛ یادگار دوران شاه عباسی
پاسنگان که یادگاری از کاروانسراهای دوران شاه عباسی است، یکی از بهترین نشانه‌های مهم بودن محورهای قم در گذشته محسوب می‌شود.
این کاروانسرا به شکل مربع 50 در 50 متر و به صورت 4 ایوان بناشده که چهارگوشه بنا 4 برج نیم دایره و در طرفین ورودی ساختمان ده طاقنمای تزئینی بنا ساخته است.
تمام کاروانسرا از آجر ساخته شده که روی پایه‌ای مرکب از سنگ‌های بزرگ که از رودخانه گردآوری شده قرار گرفته است. این سنگ‌ها به صورت سنگریزه‌هایی امروز هم حیاط را تزیین کرده‌اند.
این کاروانسرا مانند بسیاری از اماکن تاریخی استان قم تا سال 84 محلی برای نگهداری دام بود تا این‌که یک سرمایه‌گذار بخش خصوصی که علاقه‌مند به میراث فرهنگی قم بود سرقفلی 30 ساله این کاروانسرا را خرید تا آن را احیا کند. نخستین اقدامی که سعید ابراهیمی‌پور باید انجام می‌داد این بود که این بنای دوران صفویه را بازسازی کند چرا که در طول دوران بی‌توجهی به این بنا بلاهای بسیاری بر سر آن آمده بود.
بعد از بازسازی بنا نوبت به راه‌اندازی یک اقامتگاه گردشگری برای احیای میراث کهن مردم ایران و قم رسید اما عدم همکاری دستگاه‌ها دست سرمایه‌گذار را در پوست گردو گذاشت.
در شعاع کمتر از هزار متری این بنای تاریخی، 3 مرغداری که یکی از آنها مدتی است به جای فعالیت قانونی خود به تولید کود کمپوست پرداخته، قرار دارد و یک دامداری نیز از چند سال پیش در منطقه جنت‌آباد فعالیت می‌کند.
یک مرغداری هم در فاصله چند متری این بنا وجود دارد که ۲۰ سالی می‌شود مجوز تاسیسش صادر شده اما صدور مجوز یک دامداری جدید در ۷۰۰ متری پاسنگان جدیدترین گلی است که مدیران قم به سر این منطقه گردشگری زده‌اند.
در احاطه مشاغل مزاحم
ابراهیم‌پور، سرمایه‌گذار این کاروانسرا، با اشاره به مشکلاتی که این مجموعه در 10 سال اخیر با آن روبه‌رو بوده اظهار کرد: مشکلاتی که کاروانسرای پاسنگان داشته در طول این سال‌ها با وجود پیگیری‌ها برطرف نشده است. این کاروانسرا همچنان مسیر دسترسی نداشته و مشاغل مزاحم مانند کودفروشی، کوره ذوب سرب و مرغداری آن را احاطه کرده‌اند.
وی افزود: با این حال ما تصمیم گرفتیم که در مسیر خود به خاطر وجود مشکلات ناامید نشده و ایده‌های جدیدی را در این کاروانسرا عملی کنیم.
سرمایه‌گذار کاروانسرای پاسنگان با اشاره به راه‌اندازی یک مجموعه گردشگری در این کاروانسرا گفت: این کاروانسرای دوره شاه عباسی در حال حاضر ظرفیت پذیرایی به عنوان اقامتگاه برای 80 نفر را دارد و گرمایش آن در شب‌ها با آتش و هیزم تامین می‌شود.
وی با بیان این‌که در تامین امکانات این مجموعه گردشگری طوری رفتار کرده‌ایم که گویا 400 سال پیش است افزود: سعی کردیم در این مجموعه به جای استفاده از تکنولوژی از روش‌های سنتی استفاده کنیم. نه لوله‌کشی آب در این مجموعه وجود دارد نه برق و نه راه. همه چیز به صورت سنتی است و حداقل هفته‌ای 2 تور در این مجموعه روش زندگی نیاکان خود را تجربه می‌کنند.
ابراهیم‌پور ابراز کرد: این مجموعه امروز علاوه بر امکان اقامت، یک سفره‌خانه سنتی برای پذیرایی دارد و تلسکوپی برای نگاه کردن به آسمان کویر هم از دیگر امکانات این فضا است. بسیاری از کسانی که به پاسنگان می‌آیند، عزم کویرنوردی دارند. با این حال مسیری که برای رکاب زدن برای دوچرخه سواری در این مجموعه در نظر گرفته شده هم بسیار بی‌نظیر است.
وی گفت: از طرفی فاز 2 مرمت پاسنگان هم انجام و پشت بام بندکشی شده است تا به فضایی زیبا برای استفاده گردشگران تبدیل شود.
مجموعه‌ای برای علاقه‌مندان کوه و کویر
وی با بیان این‌که تورهای جانبی برای اقامتگاه‌های بومگردی راه‌اندازی شده تا روستاهای تاریخی اطراف مورد بازدید علاقه‌مندان قرار بگیرد تأکید کرد: این مجموعه میان کویر و کوهستان قرار دارد به همین دلیل هم مورد علاقه کویرنوردان است و هم دوستداران دوچرخه سواری طرفدار آن هستند.
این فعال عرصه گردشگری ابراز کرد: از طرفی حضور در پاسنگان فرصت بسیار خوبی برای گشت و‌گذار در شنزارهای حسین آباد میش مست است که این طبیعت هم طرفداران خاص خود را دارد.
وی این روزها موفق شده که استاندار و مدیران استان را برای بازدید از کاروانسرای پاسنگان به آنجا ببرد و امیدوار است این بازدیدها منجر به شکل‌گیری تصمیم‌هایی در زمینه حراست از این اثر تاریخی شود.
این تصمیم‌ها می‌تواند به احداث یک راه روستایی و تمدید نكردن مجوز مرغداری‌ها و دامداری‌های اطراف و جمع‌آوری صنوف مزاحم از جمله کوره ذوب سرب منجر شود.
کاروانسرای پاسنگان 70 سال پیش در فهرست آثار ملی ثبت شده است. این امر نشان می‌دهد که در رسیدگی به وضعیت این کاروانسرا غفلتی تاریخی صورت گرفته است. این در حالی است که ساماندهی وضع پاسنگان و کمک به این مجموعه در واقع نوعی کمک به گردشگری شهر قم است.
منبع: همشهری
