مترو اصفهان، پروژه‌ای با بودجه‌های میلیاردی و دستاوردهای اندک است، پروژه‌ای که سال‌های سال است بدون رسیدن به نقطه مطلوب ادامه یافته اما به سرانجام نرسیده است.
به گزارش تابناک اصفهان به نقل از فارس، قصه جنجالی و پرغصه مترو اصفهان که از سال‌ها پیش آغاز شده همچنان ادامه دارد.ناکامی مدیریت شهری در این پروژه میلیاردی آنچنان به درازا کشیده شده است که شهردار اصفهان را پس از 12 سال مدیریت بی‌وقفه روبه‌روی پارلمان شهری بکشاند تا پاسخگوی عدم موفقیت شهر در این پروژه ترافیکی باشد.
قصه متروی اصفهان با ضرب‌المثل قدیمی خشت اول چون نهد معمار کج تا ثریا می‌رود دیوار کج ... غرابت عجیبی دارد و شاید گزاف نباشد اگر بگوییم که این ضرب‌المثل کوتاه را توصیفی از قصه مترو اصفهان دانست.
خشت اول
خشت کج اول متروی اصفهان با انتخاب خیابان چهارباغ عباسی بر زمین نهاده شد و با اصرار مدیران شهری در برهه‌ای از تاریخ این دیوار کج تا به امروز کشیده شده است.
در این میان نیم‌نگاهی به اسناد منتشر شده در کتاب گامی به پیش اثر عبدالحسین سیف‌اللهی که خود در برهه‌ای از زمان مدیریت سازمان قطار شهری اصفهان را بر عهده داشته برای آسیب‌شناسی این ناکامی خالی از لطف نیست.
زمان آغاز تنش بین دو نهاد شهرداری و میراث فرهنگی در این اسناد از 17 مهرماه 1380 آغاز شده است، در این زمان جواد شعرباف مدیر کنونی سازمان قطار شهری اصفهان، مدیریت این سازمان را بر عهده داشت.
وی در نامه‌ای به سید محمد بهشتی رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی کشور به ارائه مزایا و معایب عبور مترو اصفهان از دو مسیر پیشنهادی چهارباغ و شمس‌آبادی می‌پردازد که در یکی از این گزارشات به خطری که متوجه مدرسه چهارباغ به واسطه عبور مترو است اشاره و تاکید شده که اگر پیمانکار کم‌تجربه است بهتر است مترو از خیابان شمس‌آبادی عبور کند.
سیدمحمد بهشتی در پاسخ به این نامه با اشاره به حساسیت‌های احداث مترو در این محور بر انتخاب مسیر شمس‌آبادی تاکید کرده است، وی در ادامه این نامه از عدم حساسیت‌های لازم توسط کارشناسان فنی برای قضاوت مهندسی درباره انتخاب مسیر چهارباغ برای مترو اصفهان سخن گفته است.
در سال 81 مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان در نامه‌ای به محمدعلی مهدی‌پور مدیر عامل وقت سازمان قطار شهری اصفهان خاطر نشان می‌کند که شورای فنی و تخصصی سازمان میراث فرهنگی کشور احداث مترو در مسیر چهارباغ عباسی را نپذیرفته است.
مهدی‌پور مدیر وقت قطار شهری اصفهان در ادامه در نامه‌ای به شهردار وقت محمدعلی جوادی نتایج شرکت سیسترا درباره توصیه عبور قطار از چهارباغ را خاطر نشان می‌سازد و می‌گوید عبور قطار از شمس‌آبادی سرعت قطار را 10 کیلومتر در ساعت کاهش می‌دهد.
در صورت‌جلسه چهل و دومین جلسه شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور، عبور مترو از خیابان شمس‌آبادی به تصویب می‌رسد.
اصرار شهرداری و انکار میراث فرهنگی
پرونده‌ای که به نظر می‌رسید با اظهار نظرهای سازمان میراث فرهنگی بسته شده باشد با روی کار آمدن عبدالحسین سیف‌اللهی دوباره به جریان می‌افتد.
در خردادماه سال 83 با حکم محمود حسینی استاندار وقت، عبدالحسین سیف‌اللهی به عنوان مدیر سازمان قطار شهری منصوب میشود.
در فروردین سال 85 اولین شورای هماهنگی ترافیک استان اصفهان تشکیل میشود و در این جلسه کلیات عبور مسیر مترو اصفهان از خیابان چهارباغ به تصویب می‌رسد.
سیف‌اللهی در ادامه فعالیت خود در نامه‌ای به رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی و جهانگردی بر موضوع عبور مترو از چهارباغ تاکید می‌کند.
سید حسین مرعشی رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی و جهانگردی در پاسخ به این نامه باز هم بر موضع خود یعنی عبور مترو از خیابان شمس‌آبادی و عدم عبور آن از خیابان تاریخی چهارباغ تاکید می‌کند.
در این میان نامه‌های زیادی مابین این دو نهاد برای قانع کردن میراث فرهنگی برای عبور مترو از چهارباغ رد و بدل میشود و کار تا آنجا ادامه می‌یابد که مرعشی در نامه‌ای به سیف‌اللهی اعلام می‌کند که چهارباغ حمام خسروآقا نیست و اجازه این اقدام را به شهرداری نمی‌دهد.
در سال 84 مجددا استاندار وقت سید مرتضی بختیاری در نامه‌ای به معاون هماهنگی امور عمرانی وزارت کشور از حذف گزینه عبور مترو از خیابان شمس‌آبادی به دلیل هزینه‌های بالای آزادسازی خبر می‌دهد و گزینه‌های دیگری را برای عبور مترو پیشنهاد می‌کند.
در 28 فروردین 85 در شورای هماهنگی ترافیک استان اصفهان که به ریاست استاندار وقت سید مرتضی بختیاری و با حضور مدیرکل میراث فرهنگی وقت حسینعلی وکیل تشکیل شد و عبور مترو از مسیر چهارباغ مصوب میشود.
در پنج تیرماه همین سال استاندار اصفهان از وزیر کشور خواستار تشکیل شورای عالی ترافیک کشور برای پایان دادن به اختلاف نظرهای میراث فرهنگی و شهرداری میشود.
ورود رسانه‌ها و سازمان‌های مردم نهاد به بحث عبور مترو از چهارباغ
در ادامه سازمان‌های مردم‌نهاد و رسانه‌ها به این موضوع ورود پیدا کرده و عبور مترو از خیابان‌های چهارباغ و باغ گلدسته را زیر سئوال می‌برند.
عبور مترو از خیابان باغ گلدسته به دلیل نزدیکی مترو به آثار تاریخی فاخر همچون هشت‌بهشت مورد انتقاد سازمان‌های مردم‌نهاد قرار می‌گیرد.
در اسفندماه سال 85 گزینه عبور مترو از خیابان گلدسته روی میز قرار می‌گیرد و شهرداری اصفهان می‌پذیرد محور باغ گلدسته را برای عبور مترو انتخاب کند اما پس از آن در نامه استاندار وقت به وزیر کشور خواستار عبور مترو از شمس‌آبادی میشود و وزیر کشور نیز موافقت خود را با این موضوع اعلام می‌دارد.
مترو اصفهان و دور باطل
پس از برگزاری جلسات متعدد برای گره‌گشایی از کار مترو اصفهان، این دو نهاد به نقطه مشترک نمی‌رسند و مدیر سازمان قطار شهری اصفهان (سیف‌اللهی) در نامه‌ای به استاندار وقت آقای بختیاری از عدم موافقت میراث فرهنگی به گزینه چهارباغ گلایه می‌کند.
اگر چه اسناد در این نقطه در کتاب به پایان می‌رسد اما شواهد نشان‌دهنده این موضوع است که کشمکش هر دو نهاد در طول این سال‌ها ادامه داشته و به امروز نیز کشیده شده است.
همچنان که دو نهاد میراث فرهنگی و شهرداری مشغول کشمکش درباره چرایی و درست و غلط بودن عبور مترو در این مسیر در سال 88 بودند، خبر انحراف دستگاه TBM مترو و برخورد آن با پایه‌های پل تاریخی و زیبای سی و سه پل، همه را مبهوت می‌کند.
گام‌های بعدی همچون اختصاص اعتبار و خرید واگن اگرچه اشتباه نبود اما چون خانه از پای‌بست ویران بود، راه به توسعه شهر نبُرد و هر روز گره توسعه شهر اصفهان در بحث حمل و نقل کورتر شد.
استاندار سابق اصفهان که به استانداری میراث‌دوست معروف است عرصه فعالیت برای مترو اصفهان را در محور چهارباغ بسیار تنگ کرد.
پس از آن فعالیت مترو در دو ایستگاه میدان امام حسین (ع) و میدان انقلاب در عمل تا زمان بر روی کارآمدن محمدجواد شعرباف مدیرعامل قطار شهری اصفهان و رسول زرگرپور استاندار اصفهان مسکوت گذاشته شد.
تلاش زرگرپور برای باز کردن گره کور مترو
با افزایش تعامل دو نهاد با وساطت استاندار اصفهان، شورایی با محوریت استاندار اصفهان برای تصمیم‌گیری درباره مترو اصفهان تشکیل شد و عملیات اجرایی در دو میدان مذکور با شرط انجام مطالعات باستان‌شناسی در زمان محسن مصلحی مدیرکل سابق میراث فرهنگی استان اصفهان آغاز شد.
منابع مطلع درباره نتایج مطالعات باستان‌شناسی اولیه می‌گویند، 30 سونداژ از میدان امام حسین (ع) تا محدوده هتل عالی‌قاپو زده میشود و باستان‌شناسان به این نتیجه می‌رسند که کف چهارباغ زیرساختی صفوی دارد و این موضوع را به نهادهای مربوطه اعلام می‌کنند تا همه آنچه در کتاب‌های تاریخی آمده است رنگ و بوی واقعیت به خود بگیرد.
آگاهی از این مطالب، ضرورت حفاظت و حرکتی محتاطانه در این بافت را به تمام مسئولان کشوری و استانی یادآور و تاکیدات برای انجام مطالعات باستان‌شناسی به صورت گسترده‌تر انجام شد.
با موافقت سازمان قطار شهری اصفهان برای تامین هزینه‌های مطالعات باستان‌شناسی عمیق‌تر، پژوهشکده میراث فرهنگی کشور قراردادی را با قطار شهری اصفهان در این راستا منعقد می‌کند که البته مورد انتقاد برخی از میراث‌دوستان قرار می‌گیرد.
عقد این قرارداد موجب انتقاد برخی از کارشناسان پیرامون اینکه ممکن است به واسطه عقد این قرارداد با شهرداری اصفهان درباره آثار تاریخی و باستانی موجود در زیر چهارباغ با شهرداری اصفهان مماشات کنند، منتشر شد.
سربرآوردن تاریخ از قلب چهارباغ
در ادامه مطالعات باستان‌شناسی کارشناسان به سازه‌ای آجری برخورد کردند که از نظر کارشناسان میراث فرهنگی استان اصفهان فاقد ارزش معماری و دارای ارزش تاریخی بود.
دومین سازه پر سر و صدایی که در این محور کشف شد، پایه‌های کاخ جهان‌نما بود که در رسانه‌ها بازتابی پررنگ داشت.
اما کار به اینجا ختم نشد، چندی بعد خبر از کشف سازه‌ای در حفاری‌های مترو که به احتمال زیاد آبراهه‌ای با ارزش معماری و تاریخی باشد، منتشر شد.
مطالعات باستان‌شناسی در این محور همچنان ادامه دارد و کار ایستگاه‌های قطار شهری هم در پشت فنس‌های بلند در حال انجام است.
مدیرکل سابق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان در جلسات متعدد به اینکه عبور مترو از چهارباغ عباسی اقدامی اشتباه بود، بسیار تاکید کرده و این مسیر را مسیری ناپایدار دانسته بود.
ترس از تکرار اشتباهی دوباره
اما آنچه میراث‌دوستان را بیش از پیش آزار می‌دهد، خطر عبور خط دوم از زیرمجموعه میدان نقش جهان در بی‌خبری و کشمکش مدیریتی است، یعنی تکرار دوباره یک اشتباه تاریخی.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان در پاسخ به دغدغه‌های میراث‌دوستان و در گفت‌وگو با فارس می‌گوید: انتخاب چهارباغ به عنوان محور عبور مترو اصفهان اقدامی اشتباه بود اما امروز در معرض کار انجام شده قرار گرفته‌ایم و باید برای عبور از این مشکل راهکار ارائه کنیم.
فریدون اللهیاری با بیان اینکه میراث فرهنگی نباید با این موضوع افراطی برخورد کند، افزود: اما این موضوع به این معنا نیست که برای توسعه شهری ناپایدار که میراث فرهنگی را تهدید می‌کند، کوتاه می‌آییم و باید بدانید که میراث فرهنگی درباره مترو و خط دوم مواضعی قاطع و مبتنی بر اظهار نظرهای کارشناسی گرفته است.
وی با اشاره به کشف آبراهه آجری که در ابتدای کاوش‌های باستان‌شناسی در این مسیر کشف شد، گفت: با دخالت و همکاری شهرداری عملیات نجات بخشی این آبراهه انجام شد و سپس سازه ارزشمند دیگری در این محور کشف شد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان با بیان اینکه راهکار نجات بخشی این سازه معماری با ارزش در جلسات تخصصی مختلف مورد بررسی قرار گرفته است، تاکید کرد: راهکار اصلی در جلسه کمیته مشترک مترو اصفهان ارائه و درباره آن تصمیم‌گیری میشود.
وی در پاسخ به این سئوال که شایعاتی مبنی بر اینکه ایستگاه مرکزی متروی اصفهان در محل میدان امام حسین (ع) بنا شده است و بر این اساس خط دوم از زیر میدان نقش جهان عبور می‌کند، اظهار کرد: تمام مطالعات و طرح‌های شهرداری درباره مترو اصفهان به یونسکو ارائه شده و منتظر اظهار نظر این نهاد درباره این مطالعات هستیم.
اللهیاری اطمینان داد که ضوابط بین‌المللی و ملی پیرامون طرح‌های عمرانی در حاشیه سایت‌های بین‌المللی و جهانی با دقت رعایت میشود.
گزینه‌های جدید روی میز شهرداری
وی با بیان اینکه پایگاه‌های جهانی محل عبور مترو نخواهند بود، تاکید کرد: در حال حاضر رایزنی‌ها برای خط‌های جایگزین خط دو مترو اصفهان آغاز و طرح‌هایی در این رابطه ارائه شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان در پاسخ به اینکه آیا مسیر جایگزین خیابان عبدالرزاق خواهد بود یا خیر، گفت: مسیر جایگزین پیشنهاد شده از سایت‌های جهانی عبور نمی‌کند.
وی با اشاره به اینکه محدودیت‌های زمین‌شناسی، جنس خاک و سایر مؤلفه‌های لازم برای احداث مترو در یک شهر تاریخی باید رعایت شود، افزود: هنر میراث فرهنگی مانع تراشی برای توسعه پایدار شهری نیست بلکه هنر مدیریت آن است که راهکارهای برون‌رفت مدیریت شهرداری از شرایطی که به آن دچار شده است را ارائه دهد.
به گزارش فارس، اشتباه تاریخی در یک شهری که نیمه جهان می‌خوانندش سبب وارد آمدن ضربات جبران‌ناپذیر اقتصادی، فرهنگی و همچنین هدررفت منابع انسانی و مالی فراوانی شده است.
مترو اصفهان، پروژه‌ای مدرن که بر اساس یک اشتباه، سرنوشتش به گونه‌ای رمزآلود به بخشی از تاریخ پرشکوه صفوی گره خورد.
این قطار که دویدن برایش آرزو شده است حالا با سرعتی لاک‌پشت‌گونه طی طریق می‌کند و امیدوار است در بطن تاریخ اصفهان جایی برای عبور پیدا کند.
منبع: تابناک