به گزارش تابناک سمنان، در دهه‌های اخیر به دلیل عدم توجه کافی به حفاظت و بهره‌برداری اصولی از این منابع، تعادل و پایداری آب‌های زیرزمینی به هم خورده است تا آن جا که این منابع در معرض خطر نابودی کامل قرار گرفته‌اند، برداشت بیش از حد موجب شده است تا سطح آب در بسیاری از آبخوان‌های کشور، سالانه در حال افت و سقوط باشد و چشمه‌ها، قنوات، چاه‌ها، رودخانه‌ها و تالاب‌های متعددی خشک شوند.
به طور متوسط ظرف ده سال گذشته، ۴۰ درصد آبدهی منابع آب زیرزمینی کاهش یافته است. به تبع این امر، باغات و مزارع زیادی در جای جای کشور خشک شده‌اند. به عنوان نمونه در سال‌های اخیر، سالیانه هفت هزار هکتار از باغات پسته خشک شده است. افت کیفی منابع آب زیرزمینی و نیز حرکت آب‌های شور به سمت آب‌های شیرین، فرونشست زمین، از بین رفتن مخازن طبیعی آب‌های زیرزمینی و آسیب دیدن تاسیسات زیربنایی مستقر در دشت‌های کشور، افزایش مصرف انرژی به دلیل افزایش عمق سطح ایستابی، مهاجرت مردم و حاشیه نشینی در اطراف شهرهای بزرگ، به خطر افتادن امنیت سیاسی کشور علاوه بر امنیت غذایی؛ همه و همه معضلاتی است که به دنبال اضافه برداشت از آب‌های زیرزمینی، گریبان گیر بسیاری از نقاط کشور و خصوصاً استان سمنان شده است.
در اين بين وزارت نيرو با به اجرا گذاشتن طرح احیاء و تعادل بخشی آب های زیرزمینی، اقدامات همه جانبه برای خروج از وضع موجود را در دستور كار قرار داده است، بر اساس مصوبات پانزدهمین جلسه شورای عالی آب در شهریور ماه ۹۳، مقرر شد تا طـرحـی جامع برای تغییر زیربنایی روند فعلی و حرکت به سوی تعادل بخشـی بین منابع و مصـارف آب‌هــای زیر زمینی تدوین گردد. خروجی این مصوبه، طرح جامع، احیاء و تعادل بخشی آب‌های زیرزمینی است که در پی آن است تا ابتدا، در طول برنامه ششم توسعه، کل اضافه برداشت ها را از این منابع حیاتی متوقف ساخته و سپس در یک روند جبرانی، ظرف ۲۰ سال، میزان کسری تجمعی در دهه‌های اخیر را پوشش دهد.
سمنان؛ استان برتر در طرح احياء و تعادل بخشي
رئيس هيئت مديره و مديرعامل شرکت آب منطقه‌اي سمنان، اين استان را از استان‌هاي برتر كشور در اجراي طرح تعادل بخشي و احياء منابع آب زيرزميني معرفي كرد و گفت: تمام چاه‌هاي غيرمجاز در استان سمنان تعيين تكليف شده است و در بخش نصب كنتور هوشمند نيز رتبه برتر كشوري را در اختيار دارد، ولي متأسفانه خشكسالي‌هاي پي در پي در 15 سال اخير، باعث شده است كه استان سمنان با متوسط كسري مخزن سالانه 150 ميليون متر مكعبي مواجه شود كه انشاءالله با انجام اقدامات مناسب و تغذيه مصنوعي و تقويت آبخوان ها و... اين كسري جبران شود.
هوشمند سازي 1700 حلقه چاه كشاورزي در سال گذشته
دکترايرج حيدريان در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا منطقه سمنان، گفت: هزار و 700 حلقه چاه کشاورزی استان سمنان در چند سال گذشته و در قالب طرح احیاء و تعادل بخشی منابع آبي با همکاری دستگاه های اجرائی به ابزار اندازه‌گیری هوشمند مانند دستگاه کنتور هوشمند آب و برق مجهز شد.
وي با بيان اينكه چاه های غیر مجاز به چاه هایی گفته می شود که از شرکت آب منطقه‌اي سمنان پروانه بهره برداری نداشته باشند، گفت: در قالب اجراي اين طرح، تعداد 439 حلقه از چاه هاي محفوره غير مجاز كشاورزي تعيين تكليف شده است.
مديرعامل آب منطقه‌اي سمنان افزود: با اجرای طرح تعادل بخشي و احياء منابع آب زيرزميني قرار است تا افت آب های زیر زمینی جبران و وضعيت منابع آب‌هاي زيرزميني استان سمنان تا 20 سال آینده به وضعیت 20 سال گذشته برگردد.
دکتر حيدريان خاطرنشان كرد: مدت زمان اجرای این طرح نامحدود است. با توجه به این که در اجرای این طرح قرار است تا افت آب های زیر زمینی جبران و در 20 سال آینده به وضعیت 20 سال گذشته برسیم، بنابراین زمان خاصی برای اجرا تعریف نشده و به طور دائم باید اجرا و رصد شود.
مديرعامل شرکت آب منطقه‌اي سمنان همچنين از اجرای 15 پروژه احیا و تعادل بخشی منابع آب زیر زمینی در این استان خبر داد و گفت : برای اجرای این تعداد پروژه در سال 1395 مبلغ 76 میلیارد ریال اعتبار تصویب شده است، با اجرای این پروژه هااز افت آب های زیر زمینی در دراز مدت و تا پایان برنامه ششم جلوگیری بعمل خواهد آمد.
وي با تاکید بر تسریع در تخصیص کامل اعتبار پیش بینی شده برای اجرای این پروژه ها اظهار داشت: در اجرای این طرح باید برای هر یک از اجزای آن یک برنامه عملیاتی مشخص داشته باشیم تا بتوانیم به اهداف مورد نظر دست یابیم.
وی هماهنگی بین بخشی و بین دستگاهی در اجرای این طرح را ضروری دانست و گفت : باید از توان همه بخش ها و ظرفیت موجود برای حفظ این سرمایه ملی کمک بگیریم.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان سمنان خاطرنشان كرد: در اجرای این طرح آب قابل برنامه ریزی دشت که بوسیله شورای عالی آب ابلاغ شده، به عنوان مبنا قرار گرفته و پروانه بهره برداری بر اساس این موضوع منطبق و صادر می شود و از طریق کنتورهای هوشمند و حجمی بر برداشت آب نظارت می شود، ضمن اینکه طرح های آبخیز داری و آبخوان داری و سایر طرح های سازه ای می توانند در روند و رسیدن به وضعیت 20 سال گذشته کمک کنند.
دکترحیدریان ادامه داد: انسداد چاه های غیر مجاز و جلوگیری از اضافه برداشت ها، نصب کنتورهای هوشمند و حجمی، انجام فعالیت های اطلاع رسانی، پر کردن چاه های غیر مجاز از جمله مهمترین برنامه های وزارت نیرو برای حل این مشکلات است.
مديرعامل آب منطقه‌اي سمنان همچنين خاطرنشان كرد: بروز خشکسالی تهدیدی جدی برای سفره های آب زیرزمینی به جهت کاهش تغذیه منابع زیرزمینی و افزایش برداشت از سفره ها از طریق حفاری چاههای غیر مجاز و اضافه برداشت است که این امر موجب افت وکاهش مضاعف حجم مخزن سفره های آب زیرزمینی خواهد شد در این راستا نيز انجام اقدامات حفاظتی لازم و ضروری است.
وي با تأكيد بر اينكه در این راستا انجام اقدامات حفاظتی لازم وضرروری است، ادامه داد: تسریع در نصب کنتور های حجمی هوشمند، افزایش فعالیت های گروه های گشت و بازرسی به منظور کنترل برداشتها از طریق چاههای عمیق و نیمه عمیق، اجراي فعاليت هاي اطلاع رساني، آموزشي، افزایش فرهنگ عمومی مصرف آب از طریق اجرای طرح ملي دانش آموزي داناب و فعالیت‌های سمعی و بصری، مطالعه تشكيل تشكل آب بران ، دادن هشدارهای لازم به مصرف کنندگان در جهت مصرف بهینه وکاهش برداشتها از طریق رسانه های عمومی وبویژه صدا وسیما، تعیین تکلیف چاههای غیر مجاز، اصلاح پروانه های بهره برداری بر اساس مصرف بهینه آب و افزایش راندمان آبیاری از طریق اجرای سیستم های نوین آبیاری و... از جمله اقدامات حفاظتی غیر سازه ای در اين بخش است.
مدير عامل شركت آب منطقه‌اي سمنان همچنين با تشریح وضعیت منابع آبی از بحران آب به عنوان یک دغدغه بزرگ در تأمین آب در بخش های مختلف شرب، صنعت و کشاورزی یاد کرد و گفت: امروزه منابع آبي استان سمنان،توان تامین نياز آبي استان سمنان در بخش هاي مختلف كشاورزي، صنعت و شرب را ندارد.
دکترحيدريان با بيان اينكه با مدیریت در مصرف بهینه آب علی الخصوص در بخش کشاورزی با استفاده از شیوه های نوین آبیاری می توان به سلامت از این بحران عبور کرد، به وضعیت تجهیز چاه های کشاورزی به کنتور هوشمند آب و برق اشاره و خاطرنشان كرد: نصب کنتور هوشمند آب و برق و هوشمند حجمی بر روی چاههای کشاورزی به مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی کمک شایانی خواهد نمود، در همين راستا در حال حاضر در حدود 80 درصد چاه هاي برقی و فعال كشاورزي استان سمنان به كنتور هوشمند مجهز شده است.
وضعيت بحراني دشت‌هاي جنوبی سمنان
دکترحيدريان با بيان اينكه وضعيت دشت هاي جنوب سمنان به سبب برداشت بي رويه از منابع آب زير زميني بسيار بحراني است گفت: در حال حاضر ميزان فرونشست زمين در بخش هاي جنوبي شهر سمنان بسيار حاد است و حتي قسمتي از اين فرونشست ها به مناطق مسكوني، زمين هاي كشاورزي، جاده، ريل راه آهن و ... رسيده است.
برداشت سالانه 1185 ميليون متر مكعب از منابع آبي استان سمنان
معاون حفاظت و بهره‌برداری شركت آب منطقه‌اي سمنان نيز گفت: سالانه 1185 ميليون متر مكعب از منابع آبي استان سمنان شامل 805 ميليون متر مكعب از آب هاي زيرزميني و 379ميليون متر مكعب از آب‌هاي سطحي و چشمه های استان سمنان در بخش كشاورزي، صنعت و شرب به مصرف مي رسد.
محمدرضا خاموشي در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا، منطقه سمنان ادامه داد: در اين بين سهم بخش كشاورزي 88.1 درصد، شرب 8.2 درصد و صنعت نيز حدود 3.7 درصد از مصرف منابع آب هاي زيرزميني و سطحي استان را به خود اختصاص داده‌اند.
وي همچنين با تشريح اقدامات سازه‌ای در خصوص مبارزه با خشکسالی و کاهش اثرات آن بر منابع آب در استان سمنان گفت: از آنجا که تأمین آب شرب و جبران کمبود بويژه در دوره های خشکسالی از اولویت ها می باشد، لذا با عنایت به محدودیت منابع آب، تسریع در اجرای طرح های انتقال بین حوضه ای از اولویت اوليه برخوردار است.
معاون حفاظت و بهره برداری شركت آب منطقه‌اي سمنان تصريح كرد: در اين راستا چند طرح در دست اقدام است كه مي‌توان به اجرای طرح انتقال آب رودخانه سفید رود از طریق احداث سد فینسک و خط انتقال آب به میزان 5.5 میلیون مترمکعب در سال، اجرای سد چاشم به منظور افزایش حجم انتقال آب از چشمه روزیه به میزان 1.2 میلیون متر مکعب درسال، اجرای خط انتقال آبرسانی به شهر شاهرود ازسد کالپوش به میزان 6 میلیون متر مکعب برای تأمین اب شرب وصنعت شهر شاهرود، پیگیری اجرایطرح انتقال آب خزر به حوضه آبریز مرکزی و تخصیص صدرصدی اعتبارت طرح های تأمین آب اشاره كرد.
خاموشي گفت: استان سمنان داراي 28 دشت است كه از اين تعداد 15 دشت ممنوعه بوده و توان افزایش برداشتها را ندارند. سایر دشت‌هاي استان سمنان نيز با وجود ممنوعه نبودن، فاقد ظرفیت آبی است.
وي همچنين اجرای طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب در استان سمنان را گامی بلند در صرفه‌جویی برای مصرف آب دانست و ادامه داد: به‌منظور جلوگیری از افت سطح منابع آب زیرزمینی تا پایان برنامه ششم توسعه انجام پروژه‌های انسداد چاههای غیرمجاز، اعمال سیاست‌های حمایتی و تشویقی، حمایت از روش‌های نوین آبیاری بر اساس الگوی کشت، نصب کنتورهای هوشمند و حجمی و جلوگیری از اضافه برداشت از اهداف اجرای این طرح است. ایشان همچنین تأکید نمودند: نیاز است کشاورزان در حل این مشکل و مقابله با این بحران در کنار شرکت آب منطقه ای و مدیریت امور شهرستان ها باشند.
حفاظت و مدیریت منابع آبی استان سمنان در اولویت است
استاندار سمنان توجه ویژه به مسئله حفاظت و مدیریت منابع آبی را از اولویت های این استان اعلام كرد و گفت: در بحث تأمین و استفاده بهینه از منابع آب در این استان نیازمند هم افزایی و همراهی مردم در همه بخش ها و دستگاه های اجرایی مرتبط هستیم.
محمدرضا خباز در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا، منطقه سمنان با اشاره به خشکسالی و مشکل کم آبی این استان افزود: باید با برنامه ریزی و توسعه سیستم های نوین آبیاری و تغییر الگوی آبیاری و الگوی کشت در بخش کشاورزی، منابع آبی استان را مدیریت کنیم.
وي با بیان این که چه بخواهیم و چه نخواهیم روزی فرا می رسد که دیگر آبی وجود ندارد، گفت: باید تمام تلاش خود را برای مدیریت منابع آب موجود استان به کار گیریم ضمن این که باید کشاورزان استان را به سمت اجرای الگوی کشت جدید و جلوگیری از هدر رفت آب تشویق کنیم.
استاندار سمنان تغییر الگوی آبیاری از روش غرقابی به سیستم نوین را بسیار مشکل دانست و افزود: تغییر الگوی آبیاری برای کشاورزی که نیم قرن با روش های سنتی زمین خود را آبیاری کرده نیازمند برنامه ریزی و آموزش است و باید در یک برنامه پنج ساله و به صورت کارشناسی و علمی انجام شود.
خباز با اشاره به اينكه مدیریت مصرف صحیح آب از سوی مردم، کشاورزان و صنعت را مهم و ضروری است، خاطرنشان كرد: مسئولان استان باید عزم جدی و همه جانبه در این خصوص و همچنین فرهنگ سازی و اطلاع رسانی در این زمینه داشته باشند.
وي تصريح كرد: امروز در کشور هایی که میزان بارندگی سالانه آنان به بیش از 2هزار میلی متر می رسد آبیاری به روش غرقابی متروک شده است، با توجه به این که کشور دارای کمبود منابع آبی و خشکسالی است و میزان بارندگی سالانه کاهش یافته، استفاده بهینه از منابع موجود و تغییر الگوی آبیاری بخش کشاورزی امری ضروری است.
استاندار سمنان بر مسدود کردن چاه های غیرمجاز و مهار آب های هرز در استان برای رفع بخشی از مشکل کم آبی تاکید کرد و گفت: نصب و بهره برداری مناسب از کنتورهای هوشمند می تواند یکی از راه اصلی ترین کارهای مدیریت منابع آبی باشد.