عکس و ویدیو و استوری اینستاگرام بود که پشت سر هم به اشتراک گذاشته
می‌شد. بانک‌هایی که در روزهای معمولی، هیچ گاه این حجم از شلوغی و ازدحام
را به خود ندیده بودند، حالا با سیل جمعیتی رو به رو بودند که می‌خواستند
حساب‌های بانکی‌شان را به برخی بانک‌های خصوصی منتقل کنند. آن هم به دلیل
مصوبه‌ای که کاهش نرخ سود بانکی را ابلاغ کرده بود و حالا مردم می‌خواستند
پول‌هایشان در بانک‌هایی باشد که با هر ترفندی، سودی بالاتر از سود مصوب را
به آنان وعده داده بودند.
امروز، روز موعود وزارت اقتصاد برای کاهش نرخ سود بانکی است.
مصوبه‌ای که حدود یک سال پیش توسط شورای پول و اعتبار تصویب شد و حالا پس
از یک سال قرار است اجرایی شود تا بدین ترتیب، نرخ سود سپرده‌های بانکی
بلندمدت یکساله ۱۵ درصد و کوتاه مدت 10 درصد باشد.
اجرای مصوبه‌ای با یک سال تأخیر
۳۱ مردادماه ، بانک مرکزی که تلاش داشت این بخشنامه را بالاخره اجرایی کند،
در بخشنامه‌ای به شبکه بانکی، تدابیر هشت گانه ای را با تاکید بر اجتناب
از رقابت‌های ناموجه بین بانک‌ها و مؤسسات اعتباری در جذب سپرده‌ها، ابلاغ
کرد. بر اساس این بخشنامه که از ۱۱ شهریورماه لازم‌الاجراست، بانک‌ها و
مؤسسات اعتباری موظفند نرخ سودعلی الحساب سپرده‌های سرمایه گذاری مدت دار
یک ساله حداکثر ۱۵ درصد و سپرده‌های کوتاه مدت را حداکثر ۱۰ درصد محاسبه و
رعایت کنند.
اما همین فاصله 10 روزه از ابلاغ تا اجرا، اوضاع را در آخرین ساعت‌های مهلت
قانونی بانک‌ها پیش از اجرای این مصوبه، عجیب و غریب‌تر از همیشه کرد.
خبرنگار «مهر» در گزارشی میدانی از اوضاع عصر پنج شنبه در برخی بانک‌ها
نوشت:« در برخی شعب، صف‌های طولانی پشت درهای بسته شعبه مشاهده می‌شد و
برخی از متصدیان شعب، به دلیل فشار بالای کاری بداخلاقی‌هایی را صورت
می‌دادند؛ ضمن اینکه مردم ساعت‌ها باید برای سپردن پول خود به نظام بانکی
در انتظار به سر می‌بردند بلکه بتوانند سود بیشتری بگیرند؛ غافل از اینکه
باید حداقل روی صورت‌های مالی و ترازنامه برخی از بانک‌ها تمرکزی کنند یا
از افراد مطلع در مورد وضعیت بانک‌هایی که پولشان را به آن‌ها می‌سپارند،
تحقیق کنند.»
او از قول یکی از مراجعان به بانکی خصوصی می‌نویسد:« اوایل هفته از بانک
تماسی داشتم که درخواست این را مطرح کرد تا پولی را که در بانک پس‌انداز
دارم، به صورت سپرده یکساله به بانک بسپارم و در مقابل سود ۲۲ درصدی را
دریافت کنم. البته متصدی بانک می‌گفت که اگر سرمایه خود را به بالای صد
میلیون تومان برسانم، نرخ را به ۲۳ درصد هم خواهد رساند. به هرحال وقتی من
پولم در حساب به صورت پس انداز بود، سود ۱۰ درصد را به صورت روزشمار
می‌گرفت، اما اکنون ۱۲ درصد سود بالاتر می‌گیرم و این مرا وسوسه کرد که به
شعبه مراجعه و پولم را سپرده کنم اما به هرحال زمان زیادی طول کشید تا این
کار را انجام دادم و دو ساعتی هم در صف ماندم.»
این مشتری نظام بانکی می‌گوید: «البته بانک برخی از مشتریان خاص را به صورت
وی آی پی و اختصاصی پذیرش می‌کرد و متوجه شدم که این افراد، عمدتاً
سپرده‌های میلیاردی دارند و البته از مکالمات متوجه شدم که حتی برای سپرده
گذاری بالا نیز بانک حاضر شده که یک نماینده خود را به محل کار سپرده گذار
بفرستد و همان جا کارهای اداری آن را انجام دهد.»
بانک مرکزی: برخورد می‌کنیم
اما مسوولان بانک مرکزی هم مدعی‌اند این رفتارها از چشم آنان پنهان نمانده
است. آقای « پیمان قربانی» معاون اقتصادی بانک مرکزی با تاکید بر اینکه
بانک مرکزی با هر گونه دور زدن بخشنامه جدید نرخ سود بانکی، افتتاح حساب
جداگانه برای واریز سود بیشتر یا پرداخت سود مؤثر بالاتر از نرخ مصوب
برخورد خواهد کرد، می‌گوید:« حسن اجرای این مصوبه را به شدت زیر نظر
داریم.»
او می‌گوید :«هیچ یک از بانک‌ها حق ندارند نرخی بالاتر از مصوبه شورای پول و
اعتبار و بخشنامه جدید بانک مرکزی را در سپرده‌ها اعمال کنند و در غیر این
صورت با برخورد جدی مواجه خواهند شد.»
اما بانک‌های معدودی از این فاصله زمانی سوء استفاده کرده، به تمدید یک
ساله قراردادهای موجود خود پرداختند و نرخ سود سپرده سرمایه‌گذاری یک ساله
را افزایش دادند. یکی از این بانک‌ها، سود سپرده سرمایه‌گذاری خود را در
سطح 23 درصد نگه داشته و همین سبب شده است تا بیشتر عکس‌هایی که از صف‌های
طولانی و نوبت‌های چندصدنفری برگه‌های نوبت دهی بانک‌ها در فضای مجازی
منتشر می‌شود، در این بانک اتفاق بیفتد. اتفاقی که برخی از آن به عنوان
«دور زدن نظام بانکی» و برخی دیگر با تعبیر «کاهش صور سود» یاد کرده‌اند؛
اتفاقی که در نبود نظارت کافی بانک مرکزی رخ داد و آخر هفته بسیار شلوغ و
جنجالی را برای نظام بانکی کشور رقم زد.
داستان تکراری صف‌های صوری
نمونه‌اش را پیش از این هم بارها دیده بودیم. شبی که قرار بود از ساعت 12
شب، بنزین را سهمیه‌بندی کنند و انفجار جمعیت در پمپ‌های بنزین و تصاویری
از مردم با دبه‌های بیست لیتری در دست، سوژه رسانه‌ها شد. چند سال بعد،
وقتی قرار شد اولین مرحله یارانه‌های نقدی واریز شود، مقابل خودپردازهای
بانکی، از صف‌های متراکم انسانی به مرز انفجار رسید. چند سال پیش با
شایعه‌هایی درباره نرخ ارز، صرافی‌ها سرشار از صف‌های طولانی شد و حالا در
اولین هفته شهریور 96، داستان صف‌های طولانی به برخی بانک‌های خصوصی رسیده
است. اتفاقی که تجربه‌های قبلی نشان می‌دهد تبی زودگذر است و دیر یا زود،
ورق به گونه‌ای دیگر برخواهد گشت.