تا همين پارسال به هرکس مي گفتي براي ماه رمضان و لحظات قبل از افطار برنامه بساز. بلافاصله يا سراغ الگويي از جنس «جشن رمضان» مي رفت يا قصد داشت برنامه اي شبيه ماه عسل بسازد....
تا همين پارسال به هرکس مي گفتي براي ماه رمضان و لحظات قبل از افطار
برنامه بساز. بلافاصله يا سراغ الگويي از جنس «جشن رمضان» مي رفت يا قصد
داشت برنامه اي شبيه ماه عسل بسازد. البته اگر در همان زمان با تهيه کننده
هاي اين برنامه ها حرف مي زدي، کاملا مدعي مي شدند که دارند برنامه اي
متفاوت از آنچه تاحالا توليد و پخش شده را براي لحظات افطار آماده مي کنند،
اما خروجي کارشان يک تقليد ناشيانه از اين دو برنامه بود. نکته جالب هم
اين بود که با همين فيک سازي مي خواستند که مثلا روي عليخاني را کم کنند.
در اين گزارش، مروري گذاشته ايم بر روند توليد اين برنامه ها.
جنگ برفک ها
تلويزيون کلا در دهه 60 و حتي تا اواخر نيمه اول دهه 70، ماه رمضان را خيلي سنگين برگزار مي کرد؛ يعني فضايي مثل فضاي دهه اول محرم بر حال و هواي دو شبکه موجود حاکم مي شد. در اين ايام شبکه يک و دو همان چند برنامه نصفه و نيمه اي را هم که داشتند، تعطيل مي کردند و خيلي زودتر از روزهاي معمول کرکره هايشان را پايين مي دادند و همان سرشب جنگ برفک ها را روي آنتن مي فرستادند. در آن سال ها شبه يک تا ساعت 12 برنامه داشت و بعد از آن برفک پخش مي کرد، شبکه دو هم آخرين برنامه اش همين اخبار ساعت 22:30 بود، اما با شروع ماه رمضان، ساعت پايان برنامه هاي شبکه يک به ساعت 11 و حتي 10:30 شب مي رسيد و شبکه دو هم در اين ماه ساعت اخبارش را جلوتر مي آورد و به اين ترتيب عملا تلويزيون در ماه رمضان چيزي حدود سه چهار ساعت برنامه داشت، که البته بخش عمده اي از آن هم به پخش اخبار اختصاص داشت.
اين رويه در اوايل دهه 70 و با همزماني نوروز و ماه رمضان کمي تعديل شد و حال و هواي رمضان فضايي شاد و جشن گونه به خود گرفت؛ روندي که بعد از خروج رمضان از عيد همچنان ادامه يافت و تلويزيون سرانجام برنامه هايش را طوري تنظيم کرد که مناسب جمع باشد. رمضان، ماه مهماني خداست. بايد به استثناي پنج شب احيا، مابقي روزها را جشن بگيرد و به حال و هواي برنامه هايش کمي شور و هيجان و شادي ببخشد. از همين رو برنامه سازي براي رمضان حال و هواي جدي تري به خود گرفت و آرام آرام برنامه هاي ويژه اين ايام متولد شدند.
تولد يک باکس
با تغيير رويه تلويزيون و تعديل سياست هاي خشک آن زمان، تصميم گرفته شد تا براي رمضان برنامه سازي هاي ويژه اي انجام شود، سير سريال سازي از ابتداي دهه 80 کليد خورد، اما برنامه سازي براي ساعت افطار کمي زودتر استارت خورد؛ يعني شبکه ها براي دقايق منتهي به افطار شروع به برنامه سازي کردند. به اين ترتيب تلاوت قرآن و ادعيه مربوط به زمان افطار همه در قالب يک برنامه مخصوص روي آنتن رفتند تا به اين شکل لحظات پيش از افطار هم داراي يک برنامه مخصوص به خود شود.
جشن رمضان آمد
اما برنامه سازي براي روزهاي ماه مبارک به همين جا ختم نشد و براي ساعات ديگر ماه مبارک هم ساخت برنامه هايي با حال و هواي اين ماه در دستور کار قرار گرفت؛ برنامه هايي که قرار بود به شکلي ديگر و خارج از روال معمول يعني پخش سخنراني هاي مذهبي به تبيين آداب و رسوم رمضان بپردازد. به اين ترتيب برنامه هايي با موضوعاتي مثل انفاق، کمک به همنوع، ساده زيستي و... که در ماه رمضان تاکيد زيادي بر انجام آنها مي شود، ساخته شد؛ برنامه هايي که شکل تکامل يافته آن در سال هاي بعد همين برنامه جشن رمضان بود؛ برنامه اي که در آن سال ها توانست با ساختاري متفاوت و با حال و هوايي جشن گونه و شاد به يکباره به يکي از پرمخاطب ترين برنامه هاي تلويزيون تبديل شود.
در دام کليشه ها
برنامه جشن رمضان با حضور دو مجري محبوب آن سال ها و با محور قرار دادن بحث انفاق و مشارکت مخاطبان در حل مشکلات نيازمندان، حسابي در کانون توجه قرار گرفت، برنامه اي که البته در ادامه درگير پاره اي حواشي شد، همين مساله و نداشتن نوع آوري و تنوع در ساختار برنامه موجب شد اين برنامه آرام آرام تاثيرگذاري اوليه خود را از دست بدهد. البته علاوه بر اين موضوع ساخت برنامه هايي به سبک و سياق جشن رمضان هم موجب شد اين شکل از برنامه سازي درگير و بست کليشه ها بيفتد.
برگ برنده شبکه سه
در حالي که شکل برنامه سازي به سبک و سياق جشن رمضان، حسابي داغ بود، شبکه سه در يک نوآوري بديع و خلاقانه کلا مسير برنامه سازي براي ماه رمضان و لحظات افطار را به سمت و سوي ديگري برد. برنامه اي که ديگر در آن از کليشه هاي مرسوم برنامه هايي مثل جشن رمضان خبري نبود، کلا يک چيز ديگر بود؛ برنامه اي که با الهام از برنامه تابستاني «کوله پشتي» و با حضور مجري محبوب آن برنامه يعني فرزاد حسني روي آنتن رفت، برنامه اي به نام «جزر و مد» که در آن نه خبري از ستاره ها و سوپراستارها بود و نه خبري از خيرين متمول، برنامه اي که قرار بود در قالب روايت زندگي زوج هاي جوان به ترويج ساده زيستي و... بپردازد. اين برنامه با دعوت از عده اي زوج جوان که با کمترين امکانات و به ساده ترين شکل زندگي شان را شروع کرده بودند، توانست مخاطبان تلويزيون در لحظات پيش از افطار جذب کند. قصه منحصر به فرد اين زوج هاي براي ازدواج در کنار اجراي خوب فرزاد حسني موجب شد تا جزر و مد در همان چند قسمت اول ميخ خود را محکم بر زمين بکويد. البته بعدها حسني به دليل اختلاف با تهيه کننده برنامه جاي خود را به احسان عليخاني داد.
ماه عسل آمد
احسان عليخاني به جزر و مد آمد و جايگزين يکي از محبوب ترين مجريان جوان آن سال هاي تلويزيون شد، اما آن قدر در اجرا جسارت به خرج داد که خيلي زود مرام او را پسنديدند، هرچند که در آن سال ها خيلي ها هم به دليل جسارت زياد، اجراي عليخاني را نپسنديدند، اما به هر حال او توانست جا پاي خود را سفت کند، اين برنامه به دليل استقبالي که از آن شد، يک سال ديگر هم ادامه پيدا کرد و طي سال هاي بعد هم تغيير شکل داد و شد همين «ماه عسل».
امپراتوري يک برند
جزر و مد، تبديل به ماه عسل شد؛ برنامه اي که حالا زمين بازي اش وسيع تر شده و موضوعاتش از قصه زوج هاي جوان با مهريه سبک و اين چيزها فراتر رفته، چرا که با موفقيت جزر و مد، آرام آرامس رو کله برنامه هاي مشابه با محوريت زندگي ساده و ساده زيستي هم پيدا شد، از اينجا به بعد بود که ماه عسل مسير داشتان هايش را عوض کرد و سراغ آدم هاي ويژه رفت؛ آدم هايي که ويژگي شان فقط و فقط به واسطه سبک زندگي خاص يا شرايط ويژه اي بود که در آن زندگي مي کردند. اين برنامه به استثناي آن دو سال که از عليخاني گرفته شد و سکانش به حسن جوهرچي و علي ضيا سپرده شد، هرسال سير تکاملي به خود گرفت و تبديل به شاخص ترين برنامه ويژه قبل از افطار تلويزيون شد.
انحصار شکست
شاخص شدن ماه عسل و همه گير شدن آن موجب شد الگوي اين برنامه باز هم مورد استفاده ديگر برنامه سازان قرار بگيرد، به نحوي که به محض اينکه به تهيه کننده اي، ساخت برنامه اي براي لحاظت افطار پيشنهاد مي شد، تلاش مي کرد برنامه اي شبيه به ماه عسل بسازد. درواقع فرمول ماه عسل تبديل به شاخص برنامه سازي براي لحظات قبل از افطار شد و همه بر اين باور بودند که فقط و فقط با اين فرمول مي شود به موفقيت و مخاطب رسيد؛ از همين رو در اين سال ها برنامه هاي ضعيف و مشابهي روي آنتن رفته اند تا اينکه امسال با جا به جايي ساعت برنامه «خندوانه» و انتقال آن به لحاظت قبل از افطار معادله ها به هم خورد.
شکستن شاخ غول
از زماني که سروکله «ماه عسل» براي مناسبت قبل از افطار رمضان پيدا شد، هيچ برنامه ديگري نتوانسته بود در مقام رقابت با آن بربيايد. اين انحصار براي خود تلويزيون هم اتفاق مثبتي نبود. هربار به هر شيوه اي سعي مي کرد اين غول بزرگ را از يکه تازي کنار بکشد، اما موفق نمي شد تا اينکه خيلي اتفاقي، حضور برنامه اي کاملا متفاوت مثل «خندوانه» بالاخره موقعيت اين برنامه را به خطر انداخت. تلاش هاي تلويزيون براي شکستن اين انحصار را بخوانيد.
گرفتن برنامه از عليخاني
بعد از موفقيت عليخاني در برنامه ماه عسل در سال هاي 85 و 86، سال 87 تلويزيون سعي کرد جلو يکه تازي او را بگيرد. براي همين هم برنامه را به محسن افشاني سپرد، جواني بسيار بي تجربه که حتي 10 روز هم نتوانست برنامه را سرپا نگه دارد. حضور عليخاني در سال 88 هم ادامه پيدا کرد اما براي سال 89 تلويزيون سعي کرد حضور او را کمرنگ کند؛ به خاطر همين حسن جوهرچي را جايگزين او کرد. برنامه به شدت مزين خورد و مجبور شدند براي سال90 باز هم عليخاني را برگردانند. سال 91 تلويزيون گمان کرد اگر يک مجري جوان را جايگزين عليخاني کند، مشکل برطرف مي شود اما باز هم اين پروژه شکست خورد و ماه عسل با هم به عليخاني رسيد.
ساخت برنامه هاي مشابه
سال گذشته همزمان با اين برنامه، شب يک «شهرباران» را با اجراي داريوش کاردان روي آنتن فرستاد؛ برنامه اي ستاره محور به همراه يک مجري صاحب نام قديمي که انتظار مي رفت بخشي از مخاطبان را به سمت خود بکشد که اين پروژه هم شکست خورد.
واردکردن مجري رقيب
براي سال 94 فضل الله شريعت پناه، مدير گروه اجتماعي شبکه يک تصميم گرفت از رقابت موجود ميان دو مجري استفاده کند. همين شد که برنامه «امشب» را تدارک ديد، به اين گمان که مردم با اين برنامه اخت مي شوند و در ماه رمضان، طبيعتا به عنوان گزينه اصلي به آن نگاه مي کنند. اين بار براي جذب مخاطبان حتي شکل و شمايل برنامه را هم شبيه به ماه عسل پيش بردند. اين انتخاب اشتباه به ضررش تمام شد و به جايي رسيد که خود شريعت پناه، در گفت و گويي صراحتا اعلام کرد که امشب برنامه رمضاني شبکه يک نيست، چون هيچ برنامه اي توان رقابت با ماه عسل را ندارد.
تغيير نقشه سازمان در دقيقه 90
بعد از تمام اين آزمون و خطاها، سه روز مانده به شروع ماه رمضان، تلويزيون تصميم جديدي گرفت، اينکه برنامه پرمخاطب خندوانه را همزمان با ماه عسل روي آنتن بفرستد؛ ايجاد فضاي رقابت با يک برنامه کاملا متفاوت.
جنگ برفک ها
تلويزيون کلا در دهه 60 و حتي تا اواخر نيمه اول دهه 70، ماه رمضان را خيلي سنگين برگزار مي کرد؛ يعني فضايي مثل فضاي دهه اول محرم بر حال و هواي دو شبکه موجود حاکم مي شد. در اين ايام شبکه يک و دو همان چند برنامه نصفه و نيمه اي را هم که داشتند، تعطيل مي کردند و خيلي زودتر از روزهاي معمول کرکره هايشان را پايين مي دادند و همان سرشب جنگ برفک ها را روي آنتن مي فرستادند. در آن سال ها شبه يک تا ساعت 12 برنامه داشت و بعد از آن برفک پخش مي کرد، شبکه دو هم آخرين برنامه اش همين اخبار ساعت 22:30 بود، اما با شروع ماه رمضان، ساعت پايان برنامه هاي شبکه يک به ساعت 11 و حتي 10:30 شب مي رسيد و شبکه دو هم در اين ماه ساعت اخبارش را جلوتر مي آورد و به اين ترتيب عملا تلويزيون در ماه رمضان چيزي حدود سه چهار ساعت برنامه داشت، که البته بخش عمده اي از آن هم به پخش اخبار اختصاص داشت.
اين رويه در اوايل دهه 70 و با همزماني نوروز و ماه رمضان کمي تعديل شد و حال و هواي رمضان فضايي شاد و جشن گونه به خود گرفت؛ روندي که بعد از خروج رمضان از عيد همچنان ادامه يافت و تلويزيون سرانجام برنامه هايش را طوري تنظيم کرد که مناسب جمع باشد. رمضان، ماه مهماني خداست. بايد به استثناي پنج شب احيا، مابقي روزها را جشن بگيرد و به حال و هواي برنامه هايش کمي شور و هيجان و شادي ببخشد. از همين رو برنامه سازي براي رمضان حال و هواي جدي تري به خود گرفت و آرام آرام برنامه هاي ويژه اين ايام متولد شدند.
تولد يک باکس
با تغيير رويه تلويزيون و تعديل سياست هاي خشک آن زمان، تصميم گرفته شد تا براي رمضان برنامه سازي هاي ويژه اي انجام شود، سير سريال سازي از ابتداي دهه 80 کليد خورد، اما برنامه سازي براي ساعت افطار کمي زودتر استارت خورد؛ يعني شبکه ها براي دقايق منتهي به افطار شروع به برنامه سازي کردند. به اين ترتيب تلاوت قرآن و ادعيه مربوط به زمان افطار همه در قالب يک برنامه مخصوص روي آنتن رفتند تا به اين شکل لحظات پيش از افطار هم داراي يک برنامه مخصوص به خود شود.
جشن رمضان آمد
اما برنامه سازي براي روزهاي ماه مبارک به همين جا ختم نشد و براي ساعات ديگر ماه مبارک هم ساخت برنامه هايي با حال و هواي اين ماه در دستور کار قرار گرفت؛ برنامه هايي که قرار بود به شکلي ديگر و خارج از روال معمول يعني پخش سخنراني هاي مذهبي به تبيين آداب و رسوم رمضان بپردازد. به اين ترتيب برنامه هايي با موضوعاتي مثل انفاق، کمک به همنوع، ساده زيستي و... که در ماه رمضان تاکيد زيادي بر انجام آنها مي شود، ساخته شد؛ برنامه هايي که شکل تکامل يافته آن در سال هاي بعد همين برنامه جشن رمضان بود؛ برنامه اي که در آن سال ها توانست با ساختاري متفاوت و با حال و هوايي جشن گونه و شاد به يکباره به يکي از پرمخاطب ترين برنامه هاي تلويزيون تبديل شود.
در دام کليشه ها
برنامه جشن رمضان با حضور دو مجري محبوب آن سال ها و با محور قرار دادن بحث انفاق و مشارکت مخاطبان در حل مشکلات نيازمندان، حسابي در کانون توجه قرار گرفت، برنامه اي که البته در ادامه درگير پاره اي حواشي شد، همين مساله و نداشتن نوع آوري و تنوع در ساختار برنامه موجب شد اين برنامه آرام آرام تاثيرگذاري اوليه خود را از دست بدهد. البته علاوه بر اين موضوع ساخت برنامه هايي به سبک و سياق جشن رمضان هم موجب شد اين شکل از برنامه سازي درگير و بست کليشه ها بيفتد.
برگ برنده شبکه سه
در حالي که شکل برنامه سازي به سبک و سياق جشن رمضان، حسابي داغ بود، شبکه سه در يک نوآوري بديع و خلاقانه کلا مسير برنامه سازي براي ماه رمضان و لحظات افطار را به سمت و سوي ديگري برد. برنامه اي که ديگر در آن از کليشه هاي مرسوم برنامه هايي مثل جشن رمضان خبري نبود، کلا يک چيز ديگر بود؛ برنامه اي که با الهام از برنامه تابستاني «کوله پشتي» و با حضور مجري محبوب آن برنامه يعني فرزاد حسني روي آنتن رفت، برنامه اي به نام «جزر و مد» که در آن نه خبري از ستاره ها و سوپراستارها بود و نه خبري از خيرين متمول، برنامه اي که قرار بود در قالب روايت زندگي زوج هاي جوان به ترويج ساده زيستي و... بپردازد. اين برنامه با دعوت از عده اي زوج جوان که با کمترين امکانات و به ساده ترين شکل زندگي شان را شروع کرده بودند، توانست مخاطبان تلويزيون در لحظات پيش از افطار جذب کند. قصه منحصر به فرد اين زوج هاي براي ازدواج در کنار اجراي خوب فرزاد حسني موجب شد تا جزر و مد در همان چند قسمت اول ميخ خود را محکم بر زمين بکويد. البته بعدها حسني به دليل اختلاف با تهيه کننده برنامه جاي خود را به احسان عليخاني داد.
ماه عسل آمد
احسان عليخاني به جزر و مد آمد و جايگزين يکي از محبوب ترين مجريان جوان آن سال هاي تلويزيون شد، اما آن قدر در اجرا جسارت به خرج داد که خيلي زود مرام او را پسنديدند، هرچند که در آن سال ها خيلي ها هم به دليل جسارت زياد، اجراي عليخاني را نپسنديدند، اما به هر حال او توانست جا پاي خود را سفت کند، اين برنامه به دليل استقبالي که از آن شد، يک سال ديگر هم ادامه پيدا کرد و طي سال هاي بعد هم تغيير شکل داد و شد همين «ماه عسل».
امپراتوري يک برند
جزر و مد، تبديل به ماه عسل شد؛ برنامه اي که حالا زمين بازي اش وسيع تر شده و موضوعاتش از قصه زوج هاي جوان با مهريه سبک و اين چيزها فراتر رفته، چرا که با موفقيت جزر و مد، آرام آرامس رو کله برنامه هاي مشابه با محوريت زندگي ساده و ساده زيستي هم پيدا شد، از اينجا به بعد بود که ماه عسل مسير داشتان هايش را عوض کرد و سراغ آدم هاي ويژه رفت؛ آدم هايي که ويژگي شان فقط و فقط به واسطه سبک زندگي خاص يا شرايط ويژه اي بود که در آن زندگي مي کردند. اين برنامه به استثناي آن دو سال که از عليخاني گرفته شد و سکانش به حسن جوهرچي و علي ضيا سپرده شد، هرسال سير تکاملي به خود گرفت و تبديل به شاخص ترين برنامه ويژه قبل از افطار تلويزيون شد.
انحصار شکست
شاخص شدن ماه عسل و همه گير شدن آن موجب شد الگوي اين برنامه باز هم مورد استفاده ديگر برنامه سازان قرار بگيرد، به نحوي که به محض اينکه به تهيه کننده اي، ساخت برنامه اي براي لحاظت افطار پيشنهاد مي شد، تلاش مي کرد برنامه اي شبيه به ماه عسل بسازد. درواقع فرمول ماه عسل تبديل به شاخص برنامه سازي براي لحظات قبل از افطار شد و همه بر اين باور بودند که فقط و فقط با اين فرمول مي شود به موفقيت و مخاطب رسيد؛ از همين رو در اين سال ها برنامه هاي ضعيف و مشابهي روي آنتن رفته اند تا اينکه امسال با جا به جايي ساعت برنامه «خندوانه» و انتقال آن به لحاظت قبل از افطار معادله ها به هم خورد.
شکستن شاخ غول
از زماني که سروکله «ماه عسل» براي مناسبت قبل از افطار رمضان پيدا شد، هيچ برنامه ديگري نتوانسته بود در مقام رقابت با آن بربيايد. اين انحصار براي خود تلويزيون هم اتفاق مثبتي نبود. هربار به هر شيوه اي سعي مي کرد اين غول بزرگ را از يکه تازي کنار بکشد، اما موفق نمي شد تا اينکه خيلي اتفاقي، حضور برنامه اي کاملا متفاوت مثل «خندوانه» بالاخره موقعيت اين برنامه را به خطر انداخت. تلاش هاي تلويزيون براي شکستن اين انحصار را بخوانيد.
گرفتن برنامه از عليخاني
بعد از موفقيت عليخاني در برنامه ماه عسل در سال هاي 85 و 86، سال 87 تلويزيون سعي کرد جلو يکه تازي او را بگيرد. براي همين هم برنامه را به محسن افشاني سپرد، جواني بسيار بي تجربه که حتي 10 روز هم نتوانست برنامه را سرپا نگه دارد. حضور عليخاني در سال 88 هم ادامه پيدا کرد اما براي سال 89 تلويزيون سعي کرد حضور او را کمرنگ کند؛ به خاطر همين حسن جوهرچي را جايگزين او کرد. برنامه به شدت مزين خورد و مجبور شدند براي سال90 باز هم عليخاني را برگردانند. سال 91 تلويزيون گمان کرد اگر يک مجري جوان را جايگزين عليخاني کند، مشکل برطرف مي شود اما باز هم اين پروژه شکست خورد و ماه عسل با هم به عليخاني رسيد.
ساخت برنامه هاي مشابه
سال گذشته همزمان با اين برنامه، شب يک «شهرباران» را با اجراي داريوش کاردان روي آنتن فرستاد؛ برنامه اي ستاره محور به همراه يک مجري صاحب نام قديمي که انتظار مي رفت بخشي از مخاطبان را به سمت خود بکشد که اين پروژه هم شکست خورد.
واردکردن مجري رقيب
براي سال 94 فضل الله شريعت پناه، مدير گروه اجتماعي شبکه يک تصميم گرفت از رقابت موجود ميان دو مجري استفاده کند. همين شد که برنامه «امشب» را تدارک ديد، به اين گمان که مردم با اين برنامه اخت مي شوند و در ماه رمضان، طبيعتا به عنوان گزينه اصلي به آن نگاه مي کنند. اين بار براي جذب مخاطبان حتي شکل و شمايل برنامه را هم شبيه به ماه عسل پيش بردند. اين انتخاب اشتباه به ضررش تمام شد و به جايي رسيد که خود شريعت پناه، در گفت و گويي صراحتا اعلام کرد که امشب برنامه رمضاني شبکه يک نيست، چون هيچ برنامه اي توان رقابت با ماه عسل را ندارد.
تغيير نقشه سازمان در دقيقه 90
بعد از تمام اين آزمون و خطاها، سه روز مانده به شروع ماه رمضان، تلويزيون تصميم جديدي گرفت، اينکه برنامه پرمخاطب خندوانه را همزمان با ماه عسل روي آنتن بفرستد؛ ايجاد فضاي رقابت با يک برنامه کاملا متفاوت.
