اوایل سال ۹۸ بود که خبر «همدان در کاهش نرخ بیکاری رتبه اول کشور است» حرف و حدیثهایی را درباره تناقض بین نبود اشتغال و آمارهای اعلامی مسئولان به راه انداخت و استاندار همدان در جلسه کارگروه اشتغال پاسخ داد «همشهریان توجه کنند کاهش نرخ بیکاری به معنی این نیست که در همدان بیکار وجود ندارد بلکه همدان با توسعه بخش گردشگری درصدد کاهش نرخ بیکاری در استان است.»
به گزارش ایسنا، این داستان امسال دوباره تکرار شد و چند روز پیش مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان همدان در کارگروه اشتغال میانگین نرخ بیکاری این استان در چهار فصل سال گذشته را ۷.۴ درصد اعلام کرد که بنا به گفته استاندار همدان نرخ بیکاری استان در بهار سال گذشته ۶.۱ درصد بوده و مدیرکل کار این نرخ را در زمستان سال ۹۸، ۹.۳ درصد دانست.
بنا به گفته مدیرکل کار، با وجود افزایش نرخ مشارکت، نرخ بیکاری نسبت به سال قبل گذشته ۹ دهم درصد کاهش را نشان میدهد و بر این اساس همدان پس از استان خراسان جنوبی در جایگاه دوم قرار دارد ضمن اینکه در سال گذشته مشارکت اقتصادی با ۸ دهم درصد افزایش به ۴۵.۵ درصد رسیده است.
از سوی دیگر با ارائه سند راهبردی استان توسط مسئولان قرار شد سالانه ۲۰ هزار شغل در استان همدان ایجاد شود تا نرخ بیکاری استان در پایان این برنامه به ۷.۱ درصد برسد. اگر مبنای ایجاد اشتغال جدید در استانها آمارهای بیمهشدگان سازمان تأمین اجتماعی باشد، باید گفت: بنابر اعلام مدیرکل سازمان تأمین اجتماعی استان در سال گذشته در استان همدان ۹۰۷۹ بیمه شده جدید به ثبت رسیده است البته همانطور که همه میدانید برخی از افراد اقدام به بیمه خوداختیاری میکنند که به معنای شاغل بودن فرد نیست و فقط برای برخورداری از مزایای بازنشستگی اقدام به این نوع بیمه میکند. این در حالیست که مدیرکل کار استان اعلام کرده در سال ۹۸، ۴۶۹۴ نفر اشتغال در بخش مسکن و تعداد ۲۰ هزار و ۷۵۳ نفر در بخش غیرمسکن توسط سایر دستگاههای اجرایی بخشهای مختلف اقتصادی ایجاد شده است.
سوالی که در این بخش به وجود میمیآید این است که آیا ۲۰ هزار شغلی که ایجاد شده، بدون پوشش بیمه بوده است؟ درست است که اشتغال ایجاد شده الزماً تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی نبوده، اما بیشترین پوشش تأمین اجتماعی مربوط به صنوف و کارگاهها و واحدهای تولیدی است که در واقع نمادی از اشتغالزایی هستند بنابراین بهتر نیست برای شفاف شدن آمارها اعلام شود که دقیقاً این ۲۰ هزار نفر در کدام بخشها مشغول به کار شدهاند؟
براساس جمعیت نیروی آماده به کار استان همدان اگر طی دوسال گذشته در استان همدان سالانه ۲۰ هزار شغل ایجاد میکردیم، اکنون جمعیت بیکاری در استان وجود نداشت.
کارشناسان استان در مسائل اقتصادی معتقدند برای یافتن دقیق آمار بیکاری استان باید منابع آماری آن شفاف شود. در واقع هم اکنون نرخ بیکاری براساس تعداد افرادی است که به صورت ماهانه یا فصلی به بیمه تأمین اجتماعی میپیوندند و برآورد آن براساس تقسیم بیکاران به جمعیت فعال است که این روش آمارگیری نمیتواند خالص اشتغال را نشان دهد.
طرح «آمارگیری نیروی کار» یکی از طرحهایی است که از گذشته تاکنون در کشور وجود داشته است بهطوریکه در این روش با این نحوه بکارگیری که تنها بیمه شدگان تأمین اجتماعی در آمار آورده میشوند و نیز عدم ذکر تعداد افرادی که همزمان بیکار، تعدیل و یا اخراج میشوند، این آمار خروجی به این شکل مفید فایده نخواهند بود.
نکته دیگر قابل تأمل در بحث اشتغال استان این است که چرا با وجود اینکه همدان که پایینترین نرخ بیکاری را در میان استانهای کشور داراست، در سایر شاخصهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی استانی از این نرخ بیکاری تأثیر محسوسی نپذیرفته است.
در واقع استان همدان در شاخص اشتغال و نرخ بیکاری در جایگاه بالایی در کشور قرار دارد، اما آیا در مابقی شاخصهای اقتصادی هم از وضعیت خوبی برخوردار است؟ جرائم و آسیبهای اجتماعی هم باید با پایین بودن آمار بیکاری استان همخوانی داشته باشد، اما شاهد هستیم که همدان در دیگر شاخصهای اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جزء استانهای اول کشور نبوده و در نرخ بیکاری جزء ردیفهای اولیه کشور قرار دارد.
در حال حاضر فضای کسب و کار در استان همدان در وضعیت متوسطی قرار دارد و کارشناسان اقتصادی به علت اینکه منابع آماری شفاف نیست و به منابع آماری دسترسی ندارند، ناچار به تحلیل تمامی ابعاد قضیه هستند و فقط میتوانند براساس شواهد و قرائن موجود نظر بدهند.
باید افرادی که به اشتغال پایدار میرسند و هم دارای شغلهای فصلی هستند را با تعداد افرادی که بیکار و یا اخراج میشوند، به صورت یکجا در آمار قرار داد. باید فضای کسب و کار استان، مشارکت مردان و زنان جامعه، ساختار اقتصادی و اجتماعی، مباحث حاشیهنشینی و قاچاق از نرخ بیکاری که اعلام میشود، تبعیت کند که آمار بیکاری اعلامی از سوی نهادهای ذیربط و شاخصهای ذکر شده همخوانی لازم را ندارند.
نرخ بیکاری اعلام شده توسط مسئولان استان را نمیتوان رد و یا تأیید کرد، اما این نرخ نباید جنبه آمارسازی به خود بگیرد چراکه وقتی آمار استان کرمانشاه را که در بیکاری جزء استانهای با آمار بالای بیکاری است، با استان همدان مقایسه میکنیم این سوال در ذهنمان تداعی میشود که با توجه به اینکه استان کرمانشاه در بحث کشاورزی و زیرساخت صنعتی و حتی بحث توریستی از وضعیت بهتری نسبت به همدان برخوردار است، چه شاخصی این استان را به داشتن بیشترین نرخ بیکاری تبدیل کرده و چه شاخصی استان همدان را به کمترین نرخ بیکاری تبدیل میکند؟
بنا به گفته کارشناسان اقتصادی با توجه به اینکه مسئولان استانی آمار دقیقی در این زمینه ارائه نمیکنند، آنها باید با توجه به قرائن به نقص غرض بپردازند و درصدد باشند تا با چنین تحلیلهایی مشکل این آمارها را تا حدودی برطرف سازند.