دومین دریاچه آب شور کشور با حقآبه‌ای که به او رسید نفسی تازه کرد.
کد خبر: ۹۳۳۱۵۱
تاریخ انتشار: ۲۹ دی ۱۳۹۹ - ۱۵:۰۷ 18 January 2021

تابناک فارس به نقل از صدا و سیما:آب که به پا‌های فلامینگوها می‌خورد کم کم باورشان می‌شود که این سراب نیست بلکه خودِ آب است که پاهایشان را خیس می‌کند.

 

از سال ۸۶ که دریاچه پر آب بختگان رو به خشکی نهاد، فلامینگو‌ها به ناچار زیستگاه دوست داشتنی خود را ترک کردند. این روز‌ها که حجم کمی از حقآبه بختگان تأمین شده، دوباره سر و کله فلامینگو‌ها بر فراز تالاب پیدا شده است.
امسال با تأمین حقآبه بختگان به مقدار ۵۵ میلیون متر مکعب، این میزان نسبت به پارسال ۱۵ میلیون متر مکعب افزایش یافته، این در حالی است که حقآبه بختگان در سال‌های خشکسالی ۳۰۰ و در سال‌های پر بارش ۷۰۰ میلیون متر مکعب تعیین شده است.

بختگان دومین دریاچه آب شور کشور

تالاب بختگان دومین دریاچه آب شورِ کشور است که با ۸۱ هزار هکتار مساحت بین شهرستان های بختگان، نیریز، استهبان، خرامه و ارسنجان واقع شده است و در حفظ زیست بوم‌ و محیط زیست این شهرستان‌ها تأثیر به سزایی دارد.

تالاب بختگان با داشتن رده های حفاظتی منطقه مدیریتی پارک ملی ، پناهگاه حیات وحش و زیستگاهِ با اهمیت برای پرندگان، طبق کنوانسیون رامسر جزء مناطق تالابی با اهمیت جهانی محسوب می شود. این تالاب در زمان پر آبی زیستگاه انواع پرندگان مهاجر مانند درنا، فلامینگو و مرغابی است. اما با خشک شدن آن در چند سال اخیر، بختگان در فهرست "کنوانسیون مونترو" یعنی تالاب‌های در معرض خطر قرار گرفته است.

چرا بخت تالاب رو به سیاهی نهاد؟


از آن جا که جمعیت گونه فلامینگوی بزرگ به عنوان شاخص زیست محیطی در نظر گرفته می شود؛ تغییرات جمعیت این گونه با پهنه‌ آبی تالاب ها ارتباط مستقیمی دارد. سید حسن طباطبایی رییس اداره پارک ملی بختگان می گوید از حوالی سال ۱۳۸۶ و همزمان با پایین تر رفتن تراز آب آبخوان ها از سطح بستر تالاب ها و بروز خشکسالی بسیار شدید در این سال جمعیت فلامینگوها به صفر نزدیک شد. به گفته او آبخوان دشت های اطراف تالاب های طشک و بختگان نیز به طور میانگین در حدود ۶ متر از سطح بستر تالاب ها پایین تر رفته است.

 

تا پیش از سال ۱۳۸۶ به طور متوسط حدود ۶۰۰ میلیون متر مکعب آب از طریق رودخانه کُر وارد دریاچه بختگان می‌شد. این را عزت‌الله رییسی مجری "طرح بررسی اثرات خشک شدن تالاب‌های طشک و بختگان" در چهارمین جلسه شورای راهبردی پژوهش و فناوری محیط زیست استان گفته است. او می‌گوید سیلاب ورودی از آبراهه‌های اطراف دریاچه نیز حدود ۲۰۳ میلیون متر مکعب بوده است. اما از سال ۱۳۸۶ آورده رودخانه و میزان روان‌آب کاهش یافت تا آن جا که حداقل آب ورودی از طریق رودخانه کر به تالاب به صفر رسید.

در طول سال‌ها دو رودخانه کر و سیوند ۷۰ درصد از مساحت ۱۲۶ هزار هکتاری طشک و بختگان را می‌پوشاندند، اما سد‌های درود زن و ملاصدرا این شاخک‌های حیاتی را بریده اند. سد ملاصدرا حدود ۴۴۰ تا ۴۵۰ میلیون متر مکعب و درود زن هزار میلیون متر مکعب آب را ذخیره می‌کنند.
بر اساس قانون قرار بوده است حقآبه تالاب بختگان در سال‌های خشکسالی ۳۰۰ و در سال‌های پر بارش ۷۰۰ میلیون متر مکعب از محل این سد‌ها تأمین شود، اما سال ها بختگان از این حق محروم شد و با این محرومیت آرام آرام دومین دریاچه آب شور کشور رو به خشکی نهاد. این در حالی است که ظهرابی مدیر کل محیط زیست فارس می‌گوید از میزان حقابه‌ای که محیط زیست بر اساس قانون تعیین کرده و باید سازمان آب آن را بپردازد تنها پارسال و امسال بخشی کوچکی از آن تأمین شده است.

 

به گفته مدیر کل محیط زیست فارس به منظور اجرای قانون حفاظت و احیای تالاب‌ها و آیین نامه جلوگیری از تخریب و آلودگی غیر قابل جبران تالاب‌ها امسال در سی‌امین جلسه کارگروه آب کشاورزی استانداری فارس با رهاسازی ۵۵ میلیون متر مکعب حقآبه برای تالاب بختگان از مسیر رودخانه کر موافقت شد اگر چه تقاضای اداره کل محیط زیست استان تامین حداقل ۱۲۰ میلیون متر مکعب آب از سد درود زن برای بختگان بود.


بختگان تنها لبی‌تر کرد

با تعیین حقآبه که آن هم به طور کامل تأمین نمی‌شود نمی‌توان انتظار احیای تالاب بختگان را داشت، زیرا حقابه تخصیص یافته تنها ۱۰ درصد از مقدار کلی است که برای این تالاب در نظر گرفته شده است.این مطلب را آقای سیاح پور فعال محیط زیست می‌گوید و ادامه می‌دهد با این کار‌های موقتی ما تنها مرگ تالاب‌ها را به تعویق می‌اندازیم. تالابی مانند بختگان اکنون حال بیماری را می‌ماند که از بی حالی و فرط تشنگی تنها با پارچه‌ای که خیس می‌کنیم و به لبهایش می‌کشیم به او احساس رفع عطش می‌دهیم، اما در واقع او را سیراب نکرده ایم.

 

این فعال محیط زیست معتقد است تالاب بختگان نمی‌تواند به راحتی احیا شود؛ چون برداشت‌ها و مصرف منابع آب زیر زمینی بی رویه است. موضوعی که مدیر پارک ملی بختگان هم بر آن صحه می‌گذارد و می‌گوید سطح سفره‌های زیر زمینی این تالاب به طور سالانه ۵۰ تا ۷۰ سانتی متر درحال اُفت است. این در حالی است که رودخانه‌های فصلی و چشمه‌ها در قسمت جنوب دریاچه سالانه ۱۲۰ میلیون متر مکعب آب به بختگان می‌رساندند.

تغییر صورت مساله مشکلی حل نمی‌کند

سیاح پور فعال محیط زیست می‌گوید با سیاستی که دولت‌ها به ویژه چند سال اخیر پیش گرفتند باعث شد تا به جای مدیریت مصرف به اشتباه مدیریت منبع کنیم در حالی که با مدیریت منابع نمی‌توان تالاب بختگان را به روز‌های اوج برگردانیم، زیرا تنها منابع آب را زیاد کرده ایم.

آریا وزیر زاده استاد دانشگاه شیراز و از مجریان "طرح مطالعه نیاز آبی تالاب بختگان و طشک" می گوید در نواحی بالادست و مناطق سر شاخه های کُر و سیوند که از حوضه های تامین کننده آب بختگان است؛ توسعه سطح زیر کشت باعث افزایش مصرف آب در بخش کشاورزی و در نتیجه کاهش آب ورودی به رودخانه های کر و سیوند شده است.
به گفته وزیر زاده در دشت کُرباِل خِرامه و در اطراف دریاچه بختگان نیز با کم شدن جریان آب سطحی و کافی نبودن آب این منبع، برای آبیاری مزارع کشاورزی استفاده از آب های زیرزمینی بسیار شدت گرفته است به نحوی که آقای حیدری مدیر امور آب شهرستان‌های نی ریز و بختگان می گوید در این شهرستان ها بیش از هزار و ۷۰۰ چاه مجاز و حدود ۱۰۰ چاه غیر مجاز وجود دارد.

 

به گفته سیاح پور فعال محیط زیست این مشکلات حال تالاب بختگان را وخیم کرده است. او می گوید اگر یک کشاورز هزار متر مربع زیر کشت داشته باشد با افزایش منبع آب در واقع این توهم را به او می ‌دهیم که منبع آب او تأمین شده و مشکلی ندارد و می‌تواند سطح زیر کشت را به ۲ هزار متر مربع افزایش دهد. اما این مهم را فراموش می کنیم که وقتی آن منبع کاذب و موقت از بین برود با کشاورزی مواجه می‌شویم که دیگر توقعش کشت ۲ هزار متر مربع است نه کشت هزار متر مربع و بعد تازه باید با کشاورز برای کاهش سطح زیر کشت و تغییر الگوی کشت که هم زمان بر و هم هزینه بر است وارد تعامل شویم. پس باید برای احیای تالاب‌ها مدیریت مصرف آب را در اولویت سیاستگذاری‌ها قرار دهیم، زیرا تغییر صورت مساله مشکلی را حل نمی‌کند.


عوارضی که جبران آن غیر ممکن است


عزت‌الله رئیسی عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز و مجری طرح بررسی اثرات خشک شدن تالاب‌های طشک و بختگان در چهارمین جلسه شورای راهبردی پژوهش و فناوری محیط زیست فارس تاکید کرده آثار خشکیدن دریاچه بسیار فراگیر و حتی در سطح بین المللی است، زیرا این تالاب در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده و دارای تنوع زیستی فراوان و پناهگاه حیات وحش است.

 

از طرفی تالاب بختگان به علت دارا بودن جزایر متعدد از مکان‌های زادآوری پرندگان به ویژه فلامینگو و مرکز تأمین رطوبت بزرگترین انجیرستان دیمی جهان در استهبان و مراتع و مزارع اطراف است و علاوه بر افزایش رطوبت منطقه به تنظیم درجه حرارت هوا نیز کمک می‌کند.

کاهش گردشگری، نفوذ آب شور به آبخوان‌های مجاور، شور شدن خاک و کاهش عملکرد گیاهان، کاهش عملکرد انجیرستان استهبان و گیاهان زراعی و مراتع کشاورزی اطراف دریاچه، از بین رفتن جانوران آبزی به ویژه کمبود آب و غذای پرندگان مهاجر و از بین رفتن جوجه و تخم‌های این پرندگان از جمله تبعات خشکیده شده تالاب بختگان است که استاد دانشگاه شیراز به آن‌ها اشاره می‌کند.
شوره زار شدن دریاچه، تبدیل تالاب به کانون ریز گرد، رانش زمین و ایجاد فروچاله و فرونشست و در نتیجه وقوع زلزله‌های پی در پی نیز از دیگر عوارض جبران ناپذیر خشک شدن دریاچه بختگان است که کارشناسان محیط زیست درباره بروز آن‌ها هشدار می دهند.

سیاح پور فعال محیط زیست می‌گوید نمی‌توان همه بار خشک شدن تالاب بختگان را بر گردن خشکسالی انداخت، زیرا پیش‌تر از این هم خشکسالی‌هایی اتفاق افتاده، اما در شرایط مشابه تمام آبی که وارد بختگان می‌شد تنها از بارش نبوده و برخی کار‌های ما مثل مصرف بی رویه منابع آب با حفر چاه کشاورزی نیز خشکی کامل تالاب را رقم زده است.

سیاح پور تأکید می کند باید کشاورزان و ساکنان اطراف دریاچه را از این موضوع به خوبی آگاه کنیم در صورت مصرف منابع آب و خشکی دریاچه با عوارض بسیار خطرناک و گاه غیر قابل جبرانی باید دست و پنجه نرم کنند.

این فعال محیط زیست ادامه می‌دهد برخی فکر می‌کنند با حفر چاه‌های عمیق می‌توانند به خودکفایی اقتصادی برسند در حالی که تبعات آن خیلی بدتر از چیزی است که فکر می‌کنند.
در اطراف چشمه گُنبان که از مهم‌ترین منابع تامین کننده بختگان است با حفر چاه‌های متعدد، آبی که باید برای بختگان برود به طرف زمین‌های کشور روان شده است.
از طرفی در اراضی کشاورزی اطراف بختگان از کنتور‌های هوشمند و آبیاری تحت فشار هم خبری نیست و کشاورزان می‌گویند از روش غرقابی برای زمین‌های کشاورزی استفاد می‌کنند، زیرا به گفته آن‌ها زمین هایشان برای تجهیز به آبیاری نوین هموار نیست.

 

این در حالی است که کارشناسان هشدار می دهند اگر باد‌های موسمی بوزد ریزگرد‌ها و حجم عظیم نمکِ سطح خشک دریاچه را بلند می‌کند و به سمت مناطق و شهرستان‌های اطراف می‌برد که علاوه بر تهدید سلامت مردم و جانورانی که در زیستگاه تالاب زندگی می‌کنند بر زمین‌های کشاورزی نیز اثر منفی می‌گذارد و نه تنها حاصلخیزی خاک را کم بهره می‌کند بلکه حتی خاک کشاورزی را عقیم و غیر بارور می‌سازد.


رودخانه کر که با رهاسازی آب سد درودزن دوباره زنده شده پس از حدود ۱ ماه وارد دریاچه بختگان شده است. اگر چه آب کم عمق است و تنها ۳۷ درصد از سطح وسیع این دریاچه را پوشانده؛ فلامینگو‌ها قدر همین آب ناچیز را هم خوب می‌دانند. آن ها که مسیر طولانی سیبری تا بختگان را پیموده اند در کنار تالاب می‌نشینند؛ نفسی تازه می‌کنند و غبار از سر و روی می‌شویند. آن طرف‌تر کشاورزی که در حال شخم زدن زمینش است؛ لحظه‌ای می‌ایستد به بیلش تکیه می‌زند و به انعکاس نور خورشید در آب دریاچه می‌نگرد.

 

خوشحال است که تالاب مرطوب شده؛ او امسال نگران خراب شدن محصولاتش نیست. نمک‌ها به زیر آب رفته اند.

اشتراک گذاری
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار