اگرچه امروز شرکت‌های دانش‌بنیان قم از جایگاه پیش‌بینی شده برخوردار نیستند اما ظرفیت منابع انسانی غنی و هوشمند و همچنین شهرک‌های صنعتی متعدد این فضا را پدید آورده است تا قم به یکی از مناطق پیشرو در تقویت اقتصاد دانش‌بنیان تبدیل شود.
به گزارش تابناک قم، رهبر معظم انقلاب اسلامی طی چند سال اخیر الگوی اقتصادی را معرفی کرده‌اند که بر اساس آن می‌توان در مدت زمان کوتاهی کشور را به درجات بالای توسعه و رشد سوق داد. «اقتصاد مقاومتی» الگویی است بومی که اساس آن را درون‌زایی و برون نگری تشکیل داده است. اتکا بر توان داخلی ضمن توجه به بازارهای جهانی از جمله ویژگی‌های مدل اقتصاد مقاومتی است.
با این حال یکی از بخش‌های ویژه اقتصاد مقاومتی که مقام معظم رهبری نیز بدان توجه خاصی دارند موضوع دانش‌بنیان بودن این اقتصاد است. این یک واقعیت است که امروز بخش عمده‌ای از تولیدات صنعتی نیازمند دانش ویژه و سطح بالا است. جالب است بدانیم بخش عمده‌ای از صادرات کشورهای پیشرفته را خدمات علمی و فنی مهندسی تشکیل می‌دهد و اقتصادی پیشرو خواهد بود که بتواند از علم روز استفاده کند.
در ابلاغیه سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی نیز در همان ابتدای کار به موضوع دانش‌بنیان کردن اقتصاد ایران توجه شده است. بند دوم از این ابلاغیه تاکید دارد پیشتازی اقتصاد دانش‌بنیان، پیاده‌سازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظام ملی نوآوری به منظور ارتقای جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانش‌بنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش‌بنیان در منطقه از جمله راهبردهای اصلی در اجرایی‌سازی مدل اقتصاد مقاومتی باید باشد.
خوشبختانه در سال‌های اخیر نیز نرخ شتاب و رشد علمی در ایران به سطوح خیره‌کننده‌ای رسیده است و چه در سطح منطقه و چه در سطح جهانی امروز ایران یکی از سریع‌ترین رشد‌های علمی را داراست و اگر بتوانیم چرخه علم و فناوری و ارتباط آن با صنعت را به درستی اجرایی‌سازی کنیم آنگاه بخش عمده‌ای از مسیر دستیابی به الگوی اقتصاد مقاومتی محقق خواهد شد.
استان قم نیز با توجه به شرایط دانشگاهی و همچنین داشتن مناطق ویژه صنعتی می‌تواند یکی از مناطق ویژه تحقق الگوی اقتصاد دانش‌بنیان معرفی شود. ظرفیتی که فعال شدن آن نیازمند توجه سه طیف ویژه است. از یک سو دانشگاه‌ها و محیط‌های علمی باید نگاه صنعتی و تجاری را تقویت کنند و از سوی دیگر بخش صنعت باید اطمینان خود به توانمندی‌های دانشمندان ایرانی را افزایش دهد و از همه مهمتر در این میان نقش مسئولان است تا راه ارتباط این دو بخش را تسهیل کنند.
در همین خصوص رئیس پارک علم و فناوری قم با اشاره به اینکه اگر قرار باشد اقتصاد استان اقتصادی پیشرو باشد چاره‌ای جز استفاده از ظرفیت‌های دانش بنیان وجود ندارد، گفت: متاسفانه هنوز توانمندهای مراکز علمی و فناورانه استان برای صاحبان صنایع استان ناشناخته است.
اخوان علوی با بیان اینکه در کل کشور مجوزهای متعدد شرکت‌های دانش بنیان ثبت شده است، افزود: استان قم از این مجوزها تنها 23 شرکت را در خود جای داده است.
وی با اشاره به اینکه از این 23 شرکت، 18 شرکت نوپا و سه شرکت تولیدی هستند و دو شرکت نیز فعالیت‌های خاص را انجام می‌دهند، گفت: استان قم 10 شهرک صنعتی دارد اما جای خالی شرکت‌های دانش بنیان صنعتی در این مناطق به طور جدی احساس می‌شود.
رئیس پارک علم و فناوری استان قم با اشاره به به استان‌های موفق در زمینه شرکت‌های دانش بنیان گفت: استان تهران با 636 شرکت دانش بنیان در رتبه نخست قرار داد و پس از آن اصفهان و خراسان رضوی با 169 و 84 شرکت در رتبه‌های بعدی ثبت مجوز هستند.
وی با اشاره به رتبه 15 استان قم در این رتبه بندی ادامه داد: در زمینه فروش محصولات دانش بنیان نیز باز استان تهران و خراسان رضوی در صدر قرار داند و استان قم با ثبت بیست و پنج صدم درصد فروش جایگاه هفدهم را کسب کرده است.
حسین حیدری مدرس دانشگاه و کارشناس مسایل اقتصادی با اشاره به اینکه شرکت‌های دانش بنیان یک نیاز واقعی برای حرکت به سمت رشد و توسعه واقعی هستند، گفت: اگر قرار است کالایی با استانداردهای جهانی تولید شود نیازمند خط تولید پیشرفته است و این خط تولید نیز بر اساس دانش و علم روز است که طراحی و ساخته می‌شود.
وی با اشاره به اینکه تقریبا اکثر کارخانه‌های ایرانی دستگاه‌ها و ماشین آلات خطوط تولید خود را از کشورهای اروپای غربی وارد می‌کنند، گفت: حتی در برخی موارد شرکت‌های خارجی از راه‌اندازی و ارائه خدمات پس از فروش این خطوط مبالغ بسیار گزافی را دریافت می‌کنند.
حیدری با بیان اینکه وقتی دانشمندان هسته‌ای توان ساخت سانتریفیوژهای لیزری و یا موشک بالستیک را دارند، این بدین معناست که دانش ساخت یک خط تولید کالای صنعتی نیز وجود دارد، یادآور شد: مسئله مهم اینجاست که چرا این علم و دانش طراز اول وارد فضاهای صنعتی کشور نمی‌شود.
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه میان تولید علم و ایجاد محصول فناورانه و تبدیل محصول به یک کالای تجاری مسیر بسیار طولانی وجود دارد، گفت: متاسفانه ما هنوز در این زمینه نتوانسته‌ایم موفقیت چندانی کسب کنیم.
وی بخشی از این مشکل را مربوط به نهادهای دولتی دانست و گفت: معمولا تهیه یک محصول فناورانه نیازمند سرمایه گذاری کلان است که ریسک بالایی هم دارد و بخش خصوصی نمی‌تواند در این حوزه وارد شود بنا بر این ضروری است تا دولت بودجه‌ای را برای انجام این تحقیقات عملیاتی کند تا کالای فناورانه پایلوت ساخته شود.
حیدری بخش دیگر مشکل را در زمینه تجاری‌سازی کالای فناورانه دانست و گفت: هزینه تولید در ایران بسیار بالاست و این به دلیل مشکلات ساختاری و نهادی اقتصادی است، بنا بر این باید به دنبال بهبود شاخص‌های فضای کسب و کار بود.
این کارشناس مسایل اقتصادی صادرات محور کردن تولیدات دانش بنیان را یک مسئله مهم دانست و گفت: بخشی از تولیدات شرکت‌های دانش‌بنیان تنها به کار صنایع بسیار پیشرفته در سطح جهانی می‌آید و در زمینه بازاریابی برای این محصولات نیز دولت و وزارت خارجه باید ورود جدی داشته باشد.
مونا رسائیان پژوهشگر و یکی از فعالان پارک علم و فناوری قم نیز با اشاره به اینکه خوشبختانه با هدایت‌های مقام معظم رهبری نگاه‌ها نسبت به شرکت‌های دانش بنیان در حال بهبود است، گفت: در شرایط فعلی مشکلات عدیده‌ای وجود دارد اما حرکت، در مسیر درست خود قرار گرفته است و مطمئنا در سال‌های آتی این حرکت ثمره‌های شیرینی را وارد اقتصاد استان می‌کند.
وی با اشاره به اینکه اکنون بخش عمده‌ای از مشکلات ما فضاهای نمایشگاهی در داخل و خارج کشور است، گفت: حضور در این نمایشگاه نیازمند هزینه‌های مالی گزافی است که اگر از سوی دولت حمایت‌های لازم صورت گیرد امکان معرفی دستاوردها و توانمندی‌های شرکت‌های دانش‌بنیان قم به صاحبان صنایع وجود دارد.
رسائیان با تاکید بر اینکه اگر شرکتی واقعا برنامه‌ریزی صحیح داشته باشد، صنعتگران از آن استقبال به عمل می‌آورند، افزود: فضاهای دانشگاهی کشور باید به سمتی بروند که با نگاه به نیازهای داخلی بخش صنعت تحقیق و پژوهش داشته باشند.
در نهایت امر باید تاکید کنیم که اگرچه امروز شرکت‌های دانش بنیان قم از جایگاهی که انتظار می‌رود برخوردار نیستند اما ظرفیت منابع انسانی غنی و هوشمند و همچنین شهرک‌های صنعتی متعدد این فضا را پدید آورده است تا استان قم به یکی از مناطق پیشرو در تقویت اقتصاد دانش بنیان تبدیل شود. البته همانطور که کارشناسان عنوان کرده‌اند از ایده تا یک کالای تجاری فاصله بسیار طولانی وجود دارد که محقق‌سازی آن نیازمند اقدامات مدیریتی ویژه است که بخش عمده‌ای از آن را باید مسئولان قمی بر دوش بگیرند.
منبع: فارس
