تیشه به ریشه گیاهان چرا؟

با فرا رسیدن فصل بهار و رویش گیاهان در مراتع،عوامل دامی با چرای بی رویه در حال تخریب مراتع و پوشش گیاهی استان میباشند.

همچنین عوامل انسانی نیز با برداشت ناصحیح از گیاهان دارویی و خوراکی ،در تخریب منابع گیاهی و فرسایش خاک سهیم هستند.

به گزارش تابناک ارومیه،مساحت کل آذربایجان غربی با احتساب دریاچه ارومیه 4 میلیون و 366 هزار هکتار بوده که از این میزان 61 درصد شامل دو میلیون و 680 هزار هکتار را مراتع تشکیل می دهند.

در حالی که ظرفیت مراتع استان دو میلیون و 400 هزار راس دام است هم اکنون حدود 4 میلیون و 700 هزار راس دام وابسته به مراتع در آذربایجان غربی وجود دارد که این تعداد دام چنانچه به صورت دقیق کنترل و نظارت نشود می تواند به صورت کلی مراتع آذربایجان غربی را تخریب کند.

چنانچه دکتر وهاب زاده مدير كل منابع طبيعي و آبخيزداري آذربايجان غربي در این خصوص گفت:وجود دام مازاد در مراتع استان فشار مضاعفي بر مراتع وارد مي كند و تبعات جبران ناپذيري را دركوتاه مدت دارد كه از بين رفتن پوشش گياهي ، فرسايش خاكي و ايجاد سيلابها در بال دست، از عمده موارد آن است.

یکی از راهکارهای جلوگیری از فرسایش و تخریب منابع طبیعی و مراتع جلوگیری از چرای زودرس دام است. چرای زودرس به گفته کارشناسان منابع طبیعی در فصل بهار که جوانه گیاهان مرتعی در آستانه شکوفایی قرار دارد موجب مرگ نهایی گیاهان می شود. در این حالت دامها با خوردن شکوفه و جوانه گیاه امکان رویش مجدد این گیاهان را ازبین می برند و در نهایت مراتع تبدیل به زمینهای بدون گیاه و مستعد فرسایش می شوند.

سیل گسترده دامها در آذربایجان غربی که دو میلیون مازاد برمراتع هستند براساس اخبار واصله از طرف شاهدان عینی از اولین روزهای امسال وارد مراتع و دشت های استان شده و مشغول نابودی مراتع هستند.

چرای زودرس دام در مراتع آذربایجان غربی درحالی انجام می شود که اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان هرساله با انتشار اطلاعیه تلاش می کند در راستای حفظ و احیای مراتع از چرای زودرس دام تا اواسط اردیبهشت ماه جلوگیری کند.

همچنین در این ارتباط سرهنگ یوسفعلی ابراهیم پور فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی در دی ماه سال گذشته با هشدار به چرای غیر مجاز در مراتع استان ،از مردم خواسته بود که پیش ازهر گونه تعلیف و یا ورود دامها به مراتع با ادارات منابع طبیعی شهرستانهای استان هماهنگی لازم را انجام دهند.

وی در ادامه ضمن اشاره به مفاد قانونی عنوان کرده بود: در راستای اجرای قوانین حفاظتی و مراقبتی با تخریب کنندگان مراتع در سطح استان برخورد قانونی می شود و در این خصوص با اعمال جرایم قانونی، قوانین بازدارنده را به اجرا در می آوریم.

اما متاسفانه تکرار هرساله تخلف از سوی دامداران و نادیده گرفتن قوانین مربوط به منابع طبیعی براساس اظهارات طرفداران محیط زیست و کارشناسان منابع طبیعی ناشی از ناتوانی اداره منابع طبیعی در کنترل و نظارت بر دامداران و مراتع از یک سو و نبود فرهنگ حفاظت از منابع طبیعی از سوی دامداران است.

پیرمرادی رئیس پیشین اداره کل منابع طبیعی آذربایجان غربی اردیبهشت ماه سال گذشته ضمن انتقاد از چرای زودرس و مضاعف دام در مراتع آذربایجان غربی گفته بود سرعت تخریب مراتع بسیار بیشتر از سرعت احیای آنهاست.

وی استفاده از دامداری بسته و دام‌های سنگین به جای دام‌های سبک را از راهکارهای مهم برای رفع مشکل جمعیت مازاد مراتع آذربایجان غربی عنوان کرده بود .

رحمان وهاب زاده مدير كل فعلی منابع طبيعي و آبخيزداري آذربايجان غربي نیز در این راستا گفته است: براي متعادل كردن دام در مراتع بايد دامداران سنتي اين استان را به سوي دامداري صنعتي سوق داد تا مراتع اين استان دچار فقر گياهي نشوند.

وي در ادامه میگوید:اين امر مي طلبد تا همه نهادهاي ذيربط درمجموعه جهاد كشاورزي ، بخش خصوصي و بانكها همكاري تنگاتنگ داشته باشند تا دامداري فعلي كه بصورت اغلب رمه گرداني مي باشد به سمت صنعتي شدن حركت نمايد.

مدير كل منابع طبيعي و آبخيزداري آذربايجان غربي ادامه میدهد:در حال حاضر طبق برآوردهاي انجام شده بيش از 50 درصد علوفه مورد نياز دامي در آذربايجانغربي از مراتع ملي تامين مي شود و اين يعني وابستگي بالاي توليد گوشت در استان به مراتع ملي ، بنابراين بايد گامهاي موثرتري با هماهنگي ار گانهاي ذيربط براي توسعه مراتع و كاهش فشار دام بر مراتع برداريم .

وي در بخش ديگري از سخنانش به نهادينه كردن منابع طبيعي اشاره كرده و میگوید: موضوع ترويج فرهنگ منابع طبيعي نبايد تنها در بين عرصه نشينان صورت گيرد بلکه براي تداوم ترويج فرهنگ منابع طبيعي بايد از پايه شروع کنيم تا براي نسل هاي آتي نيز سرمايه هاي منابع طبيعي پويا نگه داشته شود.

مراتع استان آذربایجان غربی از لحاظ کیفیت به سه دسته اعم از مراتع خوب شامل 21 درصد، مراتع متوسط 41 درصد و مراتع فقیر و کم تراکم 38 درصد تقسیم شده‌اند که مراتع استان آذربایجان غربی را شامل می‌شوند در همین راستا،از مساحت دو میلیون و 668 هزار هکتاری مراتع آذربایجان غربی 550 هزار و 767 هکتار را مراتع خوب، بیش از یک میلیون و 72 هزار هکتار را نیمه تراکم و یک میلیون و 45 هزار هکتار را مراتع فقیر تشکیل می دهندکه با توجه به مازاد دام وابسته به مراتع اجرای طرح تعادل دام و مرتع برای کنترل دام مازاد روری بوده که نیازمند تخصیص اعتبارات لازم است.

به اعتقاد کارشناسان تعیین معیشت دامداران، کاهش دام، تبدیل اراضی کشاورزی به علوفه کاری و جایگزینی دام سنگین به جای دام سبک باید در این راستا عملیاتی شده که وجود طرحی منسجم، تخصیص اعتبار کافی و همکاری دستگاههای مربوطه از راهکارهای مهم برای کنترل دام مازاد بر مراتع استان محسوب می شوند.

اما مشکل بدین جا ختم نمیشود،علاوه بر تخریب پوشش گیاهی به واسطه دامها ،در سالهای اخیر برداشت گیاهان دارویی و خوراکی از دشتهای استان توسط برخی افراد نیز به معظل مضاعفی تبدیل شده است.برداشتهای ناصحیح و غیر اصولی نیز موجبات کاهش تراکم گیاهان دارویی و خوراکی در طبیعت شده است.

هر چند آمار دقیقی از میزان برداشت گیاهان خوراکی در این استان وجود ندارد، اما هرساله به هنگام فصل بهار هزاران کیلوگرم از انواع گیاهان خوراکی استان به بازارهای محلی و استان‌های همجوار عرضه و ارسال می ‌شود.

با آغاز فصل بهار و افزایش جمع ‌آوری گیاهان وحشی،کارشناسان مرکز تحقیقات کشاورزی آذربایجان غربی، نگرانی خود را از خطر تخریب طبیعت اعلام می‌دارند و خواستار حفاظت از منابع طبیعی و دقت در جمع‌آوری گیاهان هستند.

به گفته آنان، همه ساله با گسیل مردم به دامن طبیعت و جمع‌آوری انواع گیاهان خودرو و حتی کمیاب با هدف کسب سود، منابع طبیعی و محیط زیست دچار لطمه‌ها و خسارت جبران ناپذیری می‌شود .

بر اساس اعلام کارشناسان هم اکنون به دلیل چیدن گیاهان قبل از گل دهی برای تامین معاش روستائیان و خوراک، گیاهان زرابی، ریزک، تره ‌کوهی و موسیر روی خط انقراض قرار گرفته ‌اند .

حفظ و نگهداری این نوع گیاهان بر عهده عموم مردم است و نباید آنان تنها به فکر به‌ دست‌آوردن درآمد از راه بوته‌ کنی یا ریشه ‌کنی باشند، چرا که رشد و تکثیر این‌گونه گیاهی به کندی صورت می‌گیرد و عوامل طبیعی و برداشت‌های بی‌رویه از عوامل حیات گیاهان است .

فرسایش خاک، آلودگی محیط‌ زیست و به‌ هم خوردن تعادل زنجیره غذایی برخی از پیامدهای جبران ‌ناپذیر از بین رفتن پوشش گیاهی است، هر گیاه اطلاعات ژنتیک بسیاری را به همراه دارد که می‌تواند پشتوانه ارزشمندی برای توسعه پایدار محیط‌ زیست باشد .

مهناز حیدری عضو هیات علمی و کارشناس هرباریوم بخش منابع طبیعی مرکز تحقيقات کشاورزي آذربایجان غربی با هشدار درباره برداشت بي رويه گياهان کوهي در استان گفت : مردم سالیانه بيش از ۶۰ گونه از گياهان اين منطقه را بي رويه برداشت می نمایند که بايد مسئولان در خصوص جلوگیری از اين اقدام چاره اندیشی نمایند.

اکنون حداکثر 700 و حداقل 460 گونه گیاهی دارویی از جمله کاسنی، شب بو و انعناع، بولاغ اوتی،ختمی، چوبان کبریتی، بادرنجبویه، شیرین بیان، ثعلب، مرزه، اله گز، نسترن، موسیر، گندله، داغ جعفری سی، داغ قارپیزی، دوه دابانی، مندی، قوش اوزومی، داغ سقزی، یمیشان، چریش، هویچ وحشی، غازیاغی، یارپیز، کنگر، شوید، کهلیک اوتی و اوشقون در آذربایجان غربی شناسایی شده و استان از لحاظ تنوع گیاهان دارویی رتبه نخست کشور را به خود اختصاص داده است .

بیش از نیمی از گونه های گیاهی موجود در آذربایحان غربی خاصیت دارویی دارند و در حال حاضر به صورت سنتی از حدود 150 نوع استفاده می شود، از میان انواع گیاهان دارویی موجود 42 نوع گیاه دارویی در آذربایجان غربی کشت می شود .