در تهران حدود هزار مینی بوس فرسوده وجود دارد که 17سال از عمر فرسودگی آنها می گذرد. سن فرسودگی مینی بوس های کشور براساس برآورد سازمان حفاظت محیط زیست، 8سال تعیین شده است.این در حالی است که مینی بوس های پایتخت عمری 25ساله دارند.
براساس تحقیقات و آزمایش های انجام شده مرکز کنترل کیفیت هوای تهران بر تعدادی از مینی بوس های فعال، مجموع میزان آلودگی تولیدشده شامل منواکسیدکربن، ترکیبات آلی فرار بدون متان، اکسیدهای نیتروژن، دی اکسیدگوگرد و ذرات معلق در مینی بوس های بنز که عمر بالای 5 سال دارند، 23 هزار و 67 میلی گرم در هر کیلومتر و مینی بوس های فیات با عمر بالای 5 سال، 26 هزار و 662 میلی گرم در هر کیلومتر است.
ضمن اینکه مینی بوس های ایویکو با عمر زیر 5 سال نیز معادل 19 هزار و 308 میلی گرم در هرکیلومتر آلودگی تولید می کنند. بدین ترتیب عدد 23هزار میلی گرم میانگینی برای 3 مدل مینی بوس تهران است که با طی مسافت 100کیلومتر، روزانه 2300کیلوگرم آلودگی هوا تولید می کنند.
در تعیین نقش و سهم منابع آلاینده باید به نوع آلاینده و شرایطی که آن آلاینده تولید می شود توجه شود. مثلاً خودروی دیزلی سنگین و نیمه سنگین در مقایسه با خودروهای سواری در تولید اکسیدهای گوگرد(SOx) نقش و سهم مهمی دارند. براساس مطالعات انجام گرفته، خودروهای دیزلی سنگین و نیمه سنگین در شهر تهران عامل تولید آلاینده های اکسیدهای گوگرد (SOx)، اکسیدهای ازت(NOx) و ذرات معلق(PM) هستند و این نقش شامل اکسیدهای گوگرد تا ذرات معلق بزرگ و بزرگ تر می شوند.
مینی بوس ها، کامیون ها و اتوبوس ها به ترتیب بیشترین سهم را در تولید اکسیدهای گوگرد 39درصد، 34درصد و 19درصد براساس مطالعات انجام شده قبلی دارا هستند. در زمینه تولید اکسیدهای ازت (NOx)، کامیون ها به ترتیب با 7.5، 4و 3درصد مسئولیت تولید این آلاینده را در شهر تهران به عهده دارند.
درخصوص تولید آلاینده های خانواده ذرات معلق نیز کامیون های سبک و سنگین جمعاً 20درصد، مینی بوس ها 10درصد و اتوبوس ها 3درصد براساس مطالعات قبلی نقش داشته اند. در یک نگاه کلی خودروهای سنگین 1درصد و نیمه سنگین با احتساب اتوبوس ها و کامیون ها و مینی بوس ها حدود 24درصد در آلودگی شهر تهران براساس مطالعات، نقش داشته اند.
* لزوم کنترل خودروهای دیزلی
گذشته از آمار و ارقام اشاره شده به عنوان یک اصل زیست محیطی کنترل خودروهای سنگین دیزلی با آلودگی فراوان (Heavy Polluters) به ویژه در فصولی از سال که شرایط تجمع آلاینده ها بیشتر فراهم می شود مانند فصل پاییز و زمستان و یا در شرایط ویژه هواشناسی و جوی مثل وارونگی هوا می تواند تأثیرات بسزایی در کاهش آلاینده ها و رسوبات نهایی داشته باشد.
اعمال منع تردد خودروهای دودزا و سنگین در شب های سرد زمستان از غروب آفتاب تا سپیده صبح، سبب می شود که به هوای ساکن، تزریقات آلوده از اگزوز کامیون ها و اتوبوس ها به جو، انجام نگیرد و در نتیجه صبح روز بعد و یا تمام روز بعد تمرکز آلاینده ها را در شهر شاهد نباشیم. متأسفانه بسیاری از ترددهای شبانه را کامیون های حامل مواد ساختمانی در شهر و یا دستگاه های دیزلی ساکن در کارها و پروژه های عمرانی تشکیل می دهند.
* سهم 3 برابری کهنه ها
طرح جایگزینی مینی بوس های فرسوده از ابتدای سال 83 در دستورکار سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت اما با توجه به عدم همکاری دستگاه های ذیربط در این زمینه این طرح موفقیت چندانی نداشت. تنها 121دستگاه مینی بوس فرسوده در ناوگان حمل ونقل شهری نوسازی شده است. از آنجایی که تردد مینی بوس های فرسوده در شهر تهران 3 برابر مینی بوس های نو هوا را آلوده می کند، خروج و نوسازی آنها از چرخه حمل ونقل عمومی امری ضروری است.
* کاهش 18درصدی ذرات معلق
مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا معتقد است خروج اتوبوس ها و مینی بوس های فرسوده موجب خواهد شد تا 18درصد از میزان انتشار روزانه ذرات معلق در هوای پایتخت کاسته شود. به گفته سیدوحید حسینی، روزانه 8 تن ذرات معلق وارد هوای تهران می شود که 43درصد آن حاصل تردد کامیون ها در تهران و 33درصد آن نتیجه تردد موتورسیکلت هاست. وی ادامه داد: تنها با خروج اتوبوس ها و مینی بوس های فرسوده می توان در حدود 18درصد از میزان انتشار روزانه ذرات معلق در تهران کاست.
منبع: ايرنا
