هر چند استان شدن قم در دهه 70 که گامی بلند در پیشبرد توسعه شهر بود، نبود توجه کافی به مشکلات زیرساختی که ممکن است در آینده رخ دهد، اثرش را امروز در زندگی مردم قم نشان داده است.
به گزارش تابناک قم، «قم وقتی به استان تبدیل شد، از مساحتش کم شد.» این سخن «سیدحسن رضوی»، رئیس سازمان برنامه و بودجه استان قم، در توصیف بخشی از مشکلات استان است. مشکلاتی که وقتی به وجود آمده که قمی‌ها تصمیم گرفتند صاحب استان شوندامازیرساخت‌های این موضوع را نداشتند.
هر چند استان شدن قم در دهه 70 که گامی بلند در پیشبرد توسعه شهر بود، نبود توجه کافی به مشکلات زیرساختی که ممکن است در آینده رخ دهد، اثرش را امروز در زندگی مردم قم نشان داده است.
اگر نگاهی به جدول‌های آماری مرکز آمار ایران بیندازیم متوجه می‌شویم شهر قم در شاخص‌های آماری مانند بیکاری، درآمد و تولید ناخالص جایگاه خوبی ندارد.
مشکلات اقتصادی استان قم کم‌کم در حال تبدیل شدن به گره‌های اجتماعی است و ریشه‌یابی برخی از این مشکلات به همان اتفاق‌های دهه 70 می‌رسد.
از جمله دلایلی که برای مشکلات قم ذکر می‌شود، همین تقسیم‌های کشوری است که بدون نگاه به زیرساخت‌های لازم برای تشکیل یک استان شکل گرفت و قم به عنوان یک شهر فرهنگی و کم درآمد، در میانه یک استان تنها ماند در حالی که یک استان باید بتواند از نظر درآمدها خود را اداره کند.
رئیس سازمان برنامه و بودجه استان قم با اشاره به این‌که قم وقتی در سال 75 به استان تبدیل شد، وسعتش کمتر شد، اظهار کرد: در آن زمان حدود هزار کیلومترمربع از استان ما به استان‌های تهران و مرکزی واگذار شد.
وی معتقد است بر اساس مدل تعریف یک استان، زیرساخت‌های لازم در آن زمان برای قم دیده نشد.
سیل مهاجرت به قم
موضوع دیگری که به این مشکل کمک کرد، سیل مهاجرت به سمت قم در دهه 60 و 70 است.
رضوی با اشاره به این‌که قم ظرفیت این جمعیت کلان را در آن برهه زمانی نداشت، افزود: این‌که اکنون مسئولان دنبال حل مشکلات هستند از همین تصمیم‌ها نشأت می‌گیرد.
وی گفت: در استان امروز یک سری پروژه‌هایی را که اجرایش خارج از توان استان است، مانند آبرسانی، مجبور هستیم انجام دهیم چراکه در سال‌های گذشته برنامه‌ریزی برای کنترل مهاجرت به قم صورت نگرفته است.
رئیس سازمان برنامه و بودجه استان قم با اشاره به این‌که اگر جمعیت میلیونی نداشتیم نیازی به اجرای پروژه آبرسانی به قم با این همه هزینه وجود نداشت، اظهار کرد: در بحث حمل‌ونقل نیازهای یک شهر یک میلیون و 200 هزار نفری با یک شهر کوچک کاملا متفاوت است.
وی با بیان این‌که اگر نتوانیم منابع را بر اساس نیازها تأمین کنیم مشکلات زیادی را برای مردم به وجود می‌آورد، گفت: با نگاهی به جدول‌های جمعیت و مساحت استان قم در سال‌های مختلف متوجه می‌شویم مدل استقرار جمعیتی در دهه‌های گذشته چقدر تغییر کرده است و ما اکنون چقدر شاهد مشکلات زیرساختی هستیم که به دلیل تغییراتی است که اتفاق افتاده.
رضوی اظهار کرد: دولت‌های مختلف سیاست‌هایی داشتند که این سیاست‌ها برنامه‌ها را دستخوش تغییر کرد به طوری که موجب مشکلاتی شد یا مشکلاتی را حل کرد.
وی با بیان این‌که سرشماری در کشور از سال 35 در چارچوب شرایط فعلی که بر اساس استانداردهای بین‌المللی است، آغاز شده بیان کرد: در سال 35 جمعیت شهر قم 161 هزار نفر بوده و جمعیت استان ما کمتر از یک درصد کشور است.
رئیس سازمان برنامه و بودجه استان با اشاره به این‌که تا سال 55، یعنی تا مقطع انقلاب، رشد متعادلی را در استان قم تجربه کردیم، گفت: در سال 55 جمعیت استان 293 هزار نفر بود که جزو شهرهای متوسط بود.
وی با اشاره به این‌که در آن زمان ما یک درصد جمعیت کشور را داشتیم، افزود: پس از پیروزی انقلاب اسلامی شرایط قم به کلی تغییر کرد.
انفجار جمعیتی در قم
رضوی با اشاره به وجود یک انفجار جمعیتی بعد از انقلاب در قم گفت: اینجا پایگاه انقلاب است و شرایطی دارد که مطلوب مهاجرت شده است.
وی افزود: نگاهی به جدول‌ها نشان می‌دهد جمعیت قم در یک سرشماری نزدیک به 2 برابر می‌شود که این رشد انفجارگونه بوده است. از آن زمان هنوز قم به زیرساخت‌های مورد نیاز که در دهه 60 جمعیت 2 برابر شده نرسیده است.
رئیس سازمان برنامه و بودجه استان اظهار کرد: به همین دلیل زیرساخت‌هایی که بعد از دهه 60 تاکنون برای شهر قم فراهم شده فقط پاسخگوی نیازهای جاری مردم است و نیازهای برنامه‌ای مردم پاسخ داده نشده است.
وی موضوع دیگری را که در برنامه‌ریزی‌های شهری و استانی اهمیت دارد، الگوی جمعیتی شهرنشینی و روستانشینی دانست و گفت: در سال 35 در کشور 68 درصد مردم روستانشین و در قم 40 درصد روستانشین بودند. در استان قم در دهه 90 این عدد به کمتر از 5 درصد رسیده است.
رضوی اضافه کرد: همین تغییر رویه از شهرنشینی به روستانشینی موضوعی است که موجب شده حاشیه‌نشینی در شهرها و بسیاری مشکلات اجتماعی به دنبال آن ایجاد شود.
وی افزود: نمونه این حاشیه‌نشینی را در پردیسان به صورت رسمی مشاهده می‌کنیم که ابتدا قرار بود 70 هزار نفر جمعیت داشته باشد اما بعد به 330 هزار نفر رسید. این افزایش سنگین جمعیت موجب شده مدیران در هر دوره‌ای تلاش خود را فقط برای تأمین حداقل‌ها به کار بگیرند و همیشه برای بهبود شاخص‌های کیفیت زندگی مشکل داشته باشند.
به گفته رضوی، در شرایط فعلی زیرساخت‌هایی مانند فاضلاب راه ترافیک و حمل و نقل اولویت اصلی استان شده است روستاها هم خالی از سکنه شده یا جمعیتش آنقدر کم است که هر هزینه‌ای انجام دهیم در معادل‌ها بهبود بهره‌وری از منابع اولویت نیست.
منبع: همشهری
