امروزه مدیریت مواد زاید و جامد بعنوان یكی از مهمترین دغدغه ها در جوامع بشری محسوب می گردد
به گزارش تابناک خوزستان ؛امروزه مدیریت مواد زاید و جامد بعنوان یكی از مهمترین دغدغه ها در جوامع بشری محسوب می گردد.
افزایش حجم زباله ها از یك سو و تنوع و گوناگونی آنها از سوی دیگر بر پیچیدگی نحوه جمع آوری و دفع آنها طی سال های اخیر افزوده است. به طور کلی مواد زاید و جامد به موادی تلقی می شود که در اثر فعالیت های انسان و تعلقاتش (منابع شهری ، صنعتی ، کشاورزی و تجاری) وارد محیط زیست می شود. ورود این مواد به محیط زندگی و زیست بشربا توجه به مخاطراتشان، منجر به ایجاد نگرانی هایی در جوامع مختلف گردیده است و نیاز به یک مدیریت اصولی دارد. در ابتدا بهتر است با انواع این مواد آشنا گردیم.
طبقه بندی مواد زاید و جامد :
1- زباله (refuge): مجموع مواد زاید فسادپذیر +مواد زاید فساد ناپذیر
2- پسماند غذایی(garbage): بخش فساد پذیر زباله را اصطلاحا پسمانده غذایی میگویند .مانند زایدات آشپزخانه، شاخه و برگ هرس شده گیاهان
3- آشغال(rubbish): بخش فساد ناپذیر زباله را اصطلاحا آشغال می گویند. که به دو دسته قابل اشتعال و غیر قابل اشتعال تقسیم می شوند.
4- خاکروبه خیابانی: خار و خاشاکی که از خیابان جمع آوری می شود، به همراه غبار ساختمانها و....
5- لاشه حیوانات: لاشه سگ ،گربه ،موش و....
6- خاکستر(ash): مواید زاید باقی مانده ای که از سوزاندن ماده سوختنی به دست می آید
7- مواد زاید صنعتی: مواد زایدی که در اثر فعالیت های صنایع تولید می شود مثل کاتالیت ها، انواع لجن ها، پلیمر ها، غربال های مولکولی و....
8- مواد زاید خطرناک: ماده زاید خطرناک باید حداقل یکی از خصوصیات زیر را داشته باشد: اشتعال پذیری، خورندگی، سمیت، میل ترکیبی شدید
9- نخاله های ساختمانی: زایداتی که در اثر ساخت و ساز و تخریب ساختمان ها بوجود می آید مثل گچ، سیمان، آجر، ماله، شیشه و....
این مواد زاید و جامد در اغلب شهرها مشاهده می گردد و نیازمند یک سیستم مدیریت پایدار می باشد.
لازم به ذکر است که مدیریت مواد زائد جامد عبارتست از مجموعه مقررات منسجم و سیستماتیک در خصوص تولید، ذخیره، جمع آوری، حمل و نقل، پردازش و دفع مواد زائد جامد که منطبق بر اصول زیست محیطی و بهداشت عمومی بوده و شامل روابط پیچیده میان بخشی بین رشته هایی مانند علوم سیاسی، برنامه ریزی شهری، اقتصاد، جغرافیا، جامعه شناسی، ارتباطات، آمار، بهداشت، محیط زیست و مهندسی عمران و ...می باشد.
اجرای این سیستم مدیریتی از چندین جنبه حایز اهمیت است که شامل مسایل بهداشتی، زیبایی شناختی، و اقتصادی می گردد. لازم به ذکر است که مسایل بهداشتی، جمع آوری و بازیافت مواد زاید از اهمیت بالایی برخوردار است چرا که این مواد منجر به آلودگی هوا، آلودگی آب، آلودگی خاک ، جلب جوندگان، حشرات و سایر حیوانات می گردد که در نهایت منجر به ایجاد بیماری های مختلف و واگیردار در انسان و حیوانات می شود. از نظر زیبایی شناختی نیز تلنبار شدن این مواد منجر به تخریب چشم انداز طبیعی مناطق می گردد.
علاوه بر این جنبه اقتصادی کنترل مواد زاید و جامد نیز حایز اهمیت است زیرا بازیافت، کنترل و دفع اصولی زباله، باعث کاهش بیماری ها و آلودگی ها می گردد در نتیجه نیاز به دارو، درمان و خدمات بهداشتی – درمانی و زیست محیطی برای مردم و محیط کاهش می یابد و لذا می توان به اقتصاد جامعه کمک کرد. از طرفی با بازیافت مواد با ارزش در زباله ها، از جمله شیشه، کاغذ، پلاستیک و فلزات می توان این مواد را دوباره به چرخه تولید برگرداند وباعث صرفه جویی در مصرف منابع طبیعی شد.
شایان ذکر است که عناصر موظف در مدیریت مواد زاید و جامد شامل تولید زباله، ذخیره سازی، جمع آوری، حمل و نقل، بازیافت و دفع نهایی می باشد. تولید، اولین عنصر موظف یک سیستم مدیریت مواد زاید جامد است. کنترل تولید مواد زاید جامد به دو طریق کمی و کیفی می باشد. اصولاً مشکل اصلی جوامع تولید روزافزون مواد زاید است.
به طور کلی کم کردن تولید زایدات، نیازمند انقلابی در صنایع و طرز نگرش ما به منابع طبیعی دارد. منابع طبیعی باید با حداقل تخریب مورد بهره برداری قرار بگیرند. تولید باید به اندازه مصرف و متناسب با آن باشد. در مصرف باید نهایت صرفه جویی را بعمل آورد.
بنابراین لازم است با انجام برنامه ریزی مناسب و از طریق وسایل ارتباط جمعی برنامه های کاهش تولید مواد زاید جامد شهری را از مبداء تولید به اجرا درآورد. این برنامه ها عبارتند از:1-تولیدکالای مرغوب و متناسب با نیازهای جامعه 2-بازیافت مواد و کالا و استفاده مجدد ازآنها 3-کاهش میزان سمیت مواد 4-پردازش مواد زاید جامد در نقطه تولید
مرحله بعد نگهداری زباله است که عموما در محل تولید انجام می شود اغلب مردم در منازل زباله ها را دردرون کیسه های پلاستیکی و در سطل های آشغال نگهداری می کنند که یک سطل آشغال خوب باید پلاستیکی، نفوذ ناپذیر(آب و هوا)، درب دار، دارای دسته جانبی، قابل حمل توسط یک نفر و قابل شستشو باشد. بنابراین بهترین زمان تفکیک زباله در این مرحله است . یعنی تولید کننده خود زباله ها را تفکیک کند. یعنی بازیافت در محل تولید باشد.
مرحله بعد جمع آوری و حمل و نقل است که شامل موارد زیر است :
• جمع آوری خانه به خانه: در این روش مأمورین شهرداری کیسه های زباله را در ساعات مشخصی روز ازدرب تک تک منازل جمع آوری می کنند. و به محل دفع نهایی انتقال می دهند که یکی از بهترین روشهای جمع آوری زباله است .
• گاهی اوقات جهت اقتصادی کردن فاصله ی بین محل تولید و دفع نهایی زباله از ایستگاههای موقت یا ایستگاههای انتقال زباله استفاده می شود. در این شیوه زباله های هر منطقه به ایستگاه انتقال داده می شود و از ایستگاه انتقال توسط سمی تریلرها به محل دفع نهایی منتقل می شود. هر چه تعداد ایستگاههای انتقال موقت کمتر باشد، بهتر است زیرا آنها نیز مشکلاتی از جمله سروصدا، جلب حیوانات و حشرات، بوهای نامطبوع و مشکلات زیبایی شناختی به منطقه می دهد که در اکثر مواقع با مخالفت های هر دو همراه می باشد .
• سیستم کانتینری: گاهی اوقات به علت اینکه بافت شهر قدیمی است و امکان عبور لوازم حمل و نقل زباله در درون کوچه پس کوچه های شهر امکان پذیر نمی باشد از سیستم کانتینری برای جمع آوری زباله ها استفاده می کنیم.
• ماشین های حمل و نقل زباله نیز باید دارای سرپوش مناسب و توری باشد و کف و دیواره های آن نسبت به آب نفوذ ناپذیر باشد و از سیستم فشرده سازی بهره ببرد
بازیافت مرحله چهارم در مدیریت مواد زاید و جامد است. هر روش و تکنیکی که موجب تغییر شکل فیزیکی یا شیمیایی زباله گردد را اصطلاحا بازیافت می گوییم و هدف از آن بالا بردن راندمان فرایند مدیریت مواد زاید است و شامل سه بخش می باشد:
موادی هستند که بدون انجام عملیاتی، فقط از طریق شستشو و گندزدایی، قابلیت استفاده مجدد را دارند. مثل انواع بطری های شیشه ای (نوشابه ای)
موادی هستند که بعد از انجام عملیات روی آنها تبدیل به مواد دیگری با کیفیت پایین تر تبدیل می شوند مثل تهیه شانه تخم مرغ، کاغذ باطله و.....
تهیه کود کمپوست از زباله و یا تهیه بیو گاز یا گاز متان از زباله
مرحله پنجم مدیریت مواد زاید و جامد دفع نهایی است که شامل تهیه کود کمپوست، تهیه بیوگاز، سوزاندن، دفع بهداشتی وتلنبار زباله می باشد. که در این میان سوزاندن و تلنبار کردن زباله می تواند منجر به ایجاد گازهای خطرناک و همچنین بیماری های مهلک و کشنده گردد.
منبع: تابناک
