آن زمان هیچ کسی فکر نمی کرد که آب به این زیادی که در
حفره های دشت ها و چمنزارهای اردبیل وجود داشت ، زمانی با ساکنان این دشت
قهر کند.
آب در آن زمان به گفته کهنسالان و حتی میانسال ها ، پاها
را خیس می کرد و اگرروی چمنزارها راه می رفتنی ، نرمی و خیس بودن زمین ها
را حس می کردی.
نهرهای آب کشاورزی با آب باران پر می شد و کشاورزان
از این نعمت خدادادی دورترین مزارع خود را نیز آب داده و حتی در بارندگی
ها از هراس سیلاب برای هدایت آب به نهرهای دیگر در تلاش و تکاپو بودند.
خاک
دشت اردبیل همیشه لباس آبی بر تن داشت و در هیچ نقطه دشت لخت نبود و
اندام خشک و بی روح خود را برای نظاره مردم عرضه نمی کرد. نهرهای روستاها
میهمان اردک هایی بود که برای آب تنی و لذت از طبیعت خدادادی به آن شیرجه
می زدند.
...اما اکنون دشت ها تشنه شده اند، در زمانی نه چندان دراز طمع و اسراف انسان موجب شده چمنزارها و نهرها در ماتم بی آبی خشکشان بزند.
دیگر
از بوی چمن های سبزی که ریشه هایشان در آغوش آب بود در دشت اردبیل خبری
نیست ، از تقسیم آب بارندگی در نهرها نیز خبری نیست و حتی دربرخی روستاها
بر سر آب کشاورزی جنگ و دعواست.
آب که خود رفع کننده تشنگی است ،
هم اکنون تشنه شده ، انسان ها از بس نمک بی توجهی به زخم های آب پاشیده اند
که زخم های آب پینه بسته است ، چاه ها ، نهرها و رودها زخم های آب است که
زمانی خون حیات به رگ طبیعت و انسان ها وارد می کرد ، ولی هم اکنون با بی
توجهی انسان ها ، این زخم ها خشک و ورم کرده اند و به جای آب حیات بخش
خشکی صخره را نثار نظاره انسان می کنند.
به گفته مسوولان استان اردبیل ، ذخایر آب هر سال نسبت به گذشته در حال کاهش است و ذخیره آب پشت سد ها نیز رو به کم شدن می رود .
وضعیت
چاه ها و سفره های زیرزمینی استان نگران کننده است. مصرف بی رویه، ذخایر
زیر زمینی را نابود کرده و خطر فرو ریخت زمین در بسیاری از مناطق از جمله
دشت اردبیل وجود دارد. چهار هزار و 527 حلقه چاه در گذشته شیره جان زمین را
کشیده اند.
کسری کل آب زیرزمینی دشت اردبیل 651 میلیون متر مکعب بر اساس مقایسه سال 1350 تا 1392می باشد.
کشاورزی
و آبیاری سنتی در کنار خشکسالی متوالی به گفته مسوولان و کارشناسان یکی
از عوامل اصلی در کاهش منابع آبی چه در سطح و چه در زیر زمین دشت اردبیل
بوده است.
استاندار اردبیل با اشاره به اینکه 93 درصد منابع آب
استان در بخش کشاورزی مصرف می شود بر ضرورت تغییر روش های آبیاری و اصلاح
شیوه های نامناسب آن تاکید می کند.
مجید خدابخش با بیان اینکه با
تغییر الگوی کشت و صرفه جویی می توان از مصرف بی رویه آب جلوگیری کرد، می
گوید : انسداد چاه های غیر مجاز از اولویت های جدی و مورد پیگیری دولت است
اما در کنار آن باید اصلاح الگوهای مصرف و تغییر الگوی کشت از سنتی به
مدرن، تغییر گونه های کشت و گیاهی در اراضی زراعی و فضاهای سبز شهری مورد
توجه جدی قرار گیرد .
استاندار اردبیل تاکید می کند که هرگز نباید
اجازه اضافه برداشت از منابع زیرزمینی آب به عنوان ذخایر استراتژیک استان
داده شود تا امکان بهره گیری از منابع آب مطلوب فراهم آید.
به
گفته خدابخش، برای کنترل میزان مصرف آب از چاه های عمیق و نیمه عمیق در
استان و بهره برداری مناسب و بهینه از منابع زیرزمینی کشور نصب هوشمند از
ضروریات است و بایستی دستگاه های متولی در این زمینه گام های اساسی
بردارند.
مدیر عامل آب منطقه ای استان اردبیل نیز با اشاره به مصرف
زیاد آب در استان معتقد است : پایین بودن قیمت آب یکی از دلایل مصرف بی حد و
حصر منابع آبی است.
به گفته داود نجفیان، پایین بودن نرخ آب هیچ
انگیزه ای را برای بالا بردن توان مصرف درست منابع آب ایجاد نمی کند در
حالی که باید این منابع را یک ثروت ملی بدانیم و به این مسئله آگاه باشیم
که مصرف 85 درصد منابع آب در کشور یک فاجعه است که اگر در این زمینه چاره
جویی نشود ما قطعاً با مشکلات و نارسایی هایی روبه رو می شویم.
او
می افزاید : ما باید به سمت کشاورزی مدرن و صنعتی پیش برویم، چراکه سهم
عمده ای از تولید کشور از طریق محصولات کشاورزی تأمین می شود در حالی که
باید راندمان آبیاری افزایش یافته و از مصرف بی رویه آب در این حوزه
جلوگیری شود.
وی استفاده از شیوه های نوین آبیاری را به کشاورزان
توصیه کرده و ادامه می دهد: باید راندمان آبیاری را تا 70 درصد افزایش
دهیم، چراکه در منطقه خاورمیانه، ایران جزء کشورهایی است که راندمان آبیاری
آن به طور متوسط کمتر از 50 درصد است.
نجفیان با اشاره به ضرورت اصلاح الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی بر کشت گلخانه ای و تولید مجموعه های صنعتی نیز تاکید می کند .
مسوولان نظارتی در امور آب اردبیل می گویند : در سال گذشته 124 چاه غیر مجاز در استان پر شده است و این روند همچنان ادامه دارد.
نصب
کنتور هوشمند ، تقلیل منصوبات و کاهش مصرف آب در چاه های عمیق کشاورزی و
مدیریت مصرف آب با نهادینه کردن کشاورزی صنعتی و مدرن از جمله اقداماتی
است که دستگاههای اجرایی استان برای دوری از بحران آب انجام می دهد.
به
هر حال وضعیت آب هر روز در حال بدتر شدن است و شعار صرفه جویی باید از
تمرکز در روزهای خاص سال به تمام روزهای سال گسترده شود. توجه به صرفه جویی
آب باید از بخشی خارج و با انتقال به فرابخشی مورد توجه همه آحاد جامعه
قرار گیرد.
باید به خاطر داشته باشیم ، آب هیچ جایگزینی ندارد و هم
اکنون صدای بحران آب در جهان پیچیده است و در صورت توجه نکردن به این
بحران ، سهم نسل آینده از آب بسیار زودتر از حد تصور به اتمام می رسد.