علت جبهه‌گیری هنرمندان صاحب‌نام کشور مقابل رپ چیست؟

بیشترین جبهه‌گیری اهالی موسیقی که احیانا مخالفت‌های اجتماعی و سیاسی را به دنبال خواهد داشت؛ به ماهیت این موسیقی بازمی‌گردد. رپ چیست و فرهنگ هیپ‌هاپ چه سنخیتی با فرهنگ ایرانی دارد؟

فرهنگ هیپ‌هاپی

با ورود زیرشاخه‌های مختلف هیپ‌هاپ به آمریکا؛ فرهنگی متناسب با ویژگی‌های آن به وجود آمد که به تدریج به سراسر دنیا سرایت کرد و در هر کشور متناسب با بستر اجتماعی، رنگ و بوی خاص خود را گرفت. در این میان، هیپ‌هاپ در شاخه‌های گرافیتی و رپ بیشتر از برکینگ‌دنس و دی‌جی، ظاهر اعتراضی به خود گرفت.

اعتراض، جزء جدایی‌ناپذیر هیپ‌هاپ است و در جهانی که هر روز تیره‌تر می‌شود و گرفتار جنگ می‌شود، رپرها و گرافیتی‌کارها، صدای بخشی از جامعه‌اند که اغلب از حنجره‌ی جوانان بیرون می‌آید.

اظهارات قاطعانه هنرمندان درباره رپ: رپ؛ موسیقی نیست!

بسیاری از هنرمندان و اساتید صاحب‌نام کشور؛ رپ را به‌عنوان یک هنر نمی‌پذیرند و معتقدند این سبک را نمی‌توان موسیقی دانست. زیدالله طلوعی(نوازنده تار، عضور شورای نظارت ارشاد و عضو هیئت مدیره خانه موسیقی)، کیوان ساکت(آهنگساز و نوازنده تار) و محمد سریر(آهنگساز و موسیقیدان ایرانی) ازجمله هنرمندانی بودند که واکنشی مستقیم و گاها تند نسبت به این سبک داشته‌اند.

زیدالله طلوعی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا می‌گوید: این پدیده اصلا موسیقی نیست. رپ؛ گفتاری‌ست که پشت سر هم ازسوی خواننده بیان می‌شود و به هیچ وجه ملودی ندارد. رپ؛ تنها ریتم دارد و در هیچ جای دنیا به‌عنوان موسیقی شناخته نمی‌شود.

او ادامه می‌دهد: در رپ الفاظی به‌کار برده می‌شود که دور از نزاکت است و فرهنگ ما نیز نمی‌تواند این مسئله را بپذیرد لذا من به‌عنوان یکی از کسانی که عضو شورای نظارت ارشاد هستم؛ فکر نمی‌کنم رپ؛ امکان دریافت مجوز داشته باشد. این سبک هیچ همخوانی با سیاست‌های ارشاد ندارد.

کیوان ساکت نیز معتقد است: دادن یا ندادن مجوز به رپ بستگی به نقطه نظرات ارشاد دارد اما یادآوری این نکته لازم است که بدانیم اگر به موسیقی کلاسیک ایرانی یا پاپ مجوز ندهند؛ آن‌ها عملا قادر به ادامه فعالیت نیستند اما رپر‌ها به هر حال چه بدون مجوز و چه با آن؛ درحال فعالیت هستند و آثار خود را تولید و دراختیار جوانان قرار می‌دهند.

او با بیان اینکه موسیقی باید به تعالی روح انسان‌ها و جامعه کمک کند، می‌گوید: باید ببنیم چه سبکی از موسیقی نیاز امروز جامعه‌ و موجب تعالی روح انسان و جامعه است؟ موسیقی از سه عامل: ملودی، هماهنگی و ریتم تشکیل می‌شود. درصورتی‌که در رپ آنچه برجسته است؛ عنصر ریتم است و ملودی در این موسیقی یا وجود ندارد یا اگر باشد؛ بسیار کمرنگ است. هارمونی نیز عامل آخری‌ست که در رپ وجود ندارد. رپ؛ نوعی بیان کلمات به شیوه تند و گاها یکنواخت است و با این تعریف رپ را نمی‌توان موسیقی دانست.

این نوازنده تار پیشتر نیز گفته: این روزها اعلام شده موسیقی «رپ» هم می‌تواند مجوز بگیرد که این باعث تأسف است چون به تازگی محققان به این نتیجه رسیده‌اند که موسیقی رپ، ذهن افراد را تخریب می‌کند. برای مثال تعدادی از کسانی که هم‌اکنون از اروپا عضو گروه داعش شده‌اند، در انگلیس و کشورهای اروپایی جزو فعالان موسیقی رپ بوده‌اند! من اصلاً نام هنرمند را برای فعالان‌ این عرصه مناسب نمی‌دانم. هیچ‌کس در زمینه‌ی موسیقی رپ نتوانسته به جایگاهی دست پیدا کند که مثلاً پاواراتی، ام‌کلثوم و شجریان به آن دست پیدا کرده‌اند. حتی در موسیقی رپ، هنرمندی معادل هنرمندان فعال در موسیقی راک‌اندرول هم نداریم. رپ موسیقی‌ای است که در آن بیشتر توهین و فحاشی دیده می‌شود و حتی گاه تعدادی از فعالان این نوع موسیقی از به‌کار بردن الفاظ مستهجن و توهین‌آمیز هم ابایی ندارند. از طرف دیگر، شما هیچ ملودی‌ای در این نوع موسیقی نمی‌شنوید.

محمد سریر(آهنگساز و عضو هیئت مدیره خانه هنرمندان) هم معتقد است که رپ موسیقی نیست که سبک داشته باشد. او می‌گوید: رپ؛ نوعی بیان کلامی ریتمیک، بدون موسیقی است. متن و تم و کلامش هم در حوزه‌های مقطعی مسائل اجتماعی، سیاسی، نقدهای عمومی یا طنز است. موسیقی بدون اینکه حتی کلامی روی آن باشد، جایگاه هنری خاصی دارد و ربطی به این ندارد که اگر کلام طنزآمیز را از روی آن برداریم؛ موسیقی وجود نداشته باشد. بر این اساس سایر فاکتورهای موسیقایی از رپ حذف شده و فقط  ریتم در آن مانده است که البته خود ریتم نمی‌تواند بیانگر یک چارچوب موسیقیایی باشد.

او می‌گوید: این موضوع درحال حاضر در غرب باب شده و مدت‌هاست که دیگر در ایران استفاده نمی‌شود، کلام آن وجاهت ادبیات ایران را دارد اما موسیقی در آن وجود ندارد که بتوان آن را به‌عنوان موسیقی تلقی کرد، پس ما خیلی نباید رپ را به‌عنوان موسیقی تعریف کنیم. به نظر می‌آید این سبک هم ممکن است مدتی باعث تفریح مردم بشود. اما به اعتقاد من؛ اگر رپ در غرب کاربرد گسترده‌تری بین جوانان دارد به دلیل آسانی کار است دلیلش هم این است که هیچ موسیقی در آن وجود ندارد و به خواننده‌ای با صدای خوب هم نیاز ندارد بلکه فقط امتیاز خواننده خواندن ریتمیک و تند شعر است. این کار مانند شخصی‌ست که بتواند به تندی پشت‌سر هم حرف بزند درنتیجه در رپ کار فنی و تخصصی صورت نمی‌گیرد و تنها تخصص خواننده، تندخوانی است.

وی به خصایص موسیقی رپ هم چنین اشاره می‌کند: موسیقی باید حاوی نغمگی ملودی؛ ریتم و ... بوده تا بتواند جذابیت‌های هنری موسیقی را القا کند همچنین باید ارزش و عیار هنری آن بررسی شود اگر این‌طور نباشد آن اثر موسیقی محسوب نمی‌شود بنابراین آثار موسیقایی که فقط اشعار آنها با استفاده از یک یا دونت اجرا شده و فقط در آن ریتم حرکت داشته باشد؛ بدیهی‌ست نمی‌تواند به‌عنوان موسیقی تلقی شود و فقط نوعی موسیقی بدوی‌ مربوط به قبایل است.

سریر درباره وجوه اعتراض در موسیقی رپ بیان می‌کند:‌ این نوع آهنگ‌ها نوعی وجه اعتراضی دارند که ناشی از نابسامانی‌ها یا ناراحتی‌هایی‌ست که درمورد کارهایشان و افق‌های آینده‌شان احساس می‌کنند. در حقیقت این موسیقی، جوانان را به نوعی از آن احساسات یا فکرها دور می‌کند و باعث می‌شود آنها مدتی به آن مسائل فکر نکنند ضمن اینکه اصولا یادگیری این نوع آثار خیلی ساده است چون فقط یک ریتم است و یک شعر! ممکن است شنیدن این نوعی موسیقی جنبه‌های نقد داشته و برای شنونده تاحدودی دلپذیر باشد اما به عقیده من؛ این روشی‌ست که در غرب بوده و بعدها به مرور زمان از بین رفته. چون این کارها یک دوره‌ای دارند و بعد از آن تمام می‌شوند. ما نباید خودمان را به این دوره‌ها گره بزنیم.

به گزارش ایلنا، عضو هیئت مدیره خانه موسیقی در پایان می‌گوید: وقتی حرفی مستقیم زده شود؛ ادبیاتی در آن نیست و جذابیتی نخواهد داشت به همین خاطر است که در ادبیات گذشته کشور ما؛ همه صحبت‌های غیرمستقیم و باایهام بود که ماندگاری پیدا کرد و در این رابطه می‌توان اشعار تغزلی را مثال زد. اما در آثار رپ که اکنون وارد ادبیات آوازی ما شده؛ تمام حرف‌ها؛ مستقیم گفته می‌شوند طوری که بار اول مقصود هنرمند از آنها روشن می‌شود و کسی نمی‌خواهد که آن را برای بار دوم بشنود. این نوع کارها که راجع به مسائل روزمره زندگی‌ست؛ امور بسیار کوچکی هستند که ادبیات محسوب نمی‌شوند. آثار سبک رپ به لحاظ موسیقایی علمی نیستند و ماندگاری ندارند. من به شخصه توجهم در موسیقی بیشتر به نغمگی ملودی‌ها، هارمونیزه کردن و آن مواردی‌ست که در موسیقی علمی ماندگاری وجود دارد اما هیچکدام آنها را در رپ نمی‌بینم.